نیشابور، عید قربان 94، افتتاح مدرسه ی فضل بن شاذان
1. آیه ی:
اقیموا الدین و لا تتفرقوا فیه.
2. اقامه ی دین به اقامه ی چیست؟ چه چیز را باید زنده و بپا داشت تا
دین بپا باشد؟ آن چیز فرهنگ اسلامی است، یعنی اقامه ی دین به اقامه ی
فرهنگ اسلامی است. لااقل در مورد اسلام این مطلب صادق است.
3. تعریف فرهنگ. آیا فرهنگ مساوی با علم و دانش است؟
جلد ششم . ج6، ص: 407
خیر، چهار فرق در كار است. اولین فرق این است كه علم به هر شعبه
از اطلاعات بشر گفته می شود مثلاً علم حساب، هندسه، فیزیك،
شیمی، نحو، صرف، تفسیر، فقه، اصول و غیره، ولی فرهنگ یك
مجموعه است كه شامل علوم، فلسفه ها، ذوقیات، هنر، صنعت و غیره
می شود. ثانیاً فرهنگ به صورت یك پیكر است نه یك مجموعه ی
متفرقه. مجموعه ی متفرقه آنگاه به صورت یك فرهنگ در می آید كه
روح واحد بر آن حكمفرما باشد. ثالثاً فرهنگ به همین دلیل برای همه ی
مردم علی السویه نیست، اختصاص به مردمی دارد كه روح آن
فرهنگ را داشته باشند. رابعاً علم وصف شی ء به حال نفس است و
فرهنگ وصف شی ء به حال موصوفها یعنی انسانها.
1. معنی فرهنگ، وحدت و پیوستگی آن و روح آن، حیات تازه
و خون تازه
2. اصالت فرهنگ اسلامی، خون تازه، حیات تازه
3. تشبیه به پدر یك خانواده و مدیر یك جامعه كه حتی افراد
مخالف او نیز بهره می برند و مثالی برای بشار بن برد و فردوسی
4. تداوم و تسلسل بی نظیر آن
5. ثقافت و []
[1]آن در فقها، حكما، عرفا و حتی شعرا
6. كتابها و كتابخانه ها
7. بخشها و شعبه ها، اندلس، مصر، بغداد یا اروپا، آفریقا، آسیا
8. حق این تمدن و تأثیرش در تمدن جدید
9. كتابهای خوب در این زمینه: كارنامه ی اسلام، علم و تمدن در
اسلام، ضحی الاسلام، حضارة الاسلام فی القرن الرابع، شمس العرب
تطلع علی الغرب، گوستاو لوبون، جرجی زیدان
10. فعالیتهایی كه علیه اصالت این فرهنگ می شود:
الف. كتاب در صد سال اول نبود.
جلد ششم . ج6، ص: 408
ب. كتاب سوزی ها
ج. ریشه ی نژادی دادن و قطعه قطعه كردن آن
د. [می گویند] فتوحات اسلامی فرهنگی نبوده، شمشیری بوده
است.
11. فرهنگ اسلامی روح خاص و مشخصات خاصی دارد كه
باید بشناسیم (التقاطی نیست، شخصیت دارد، از روح و حیات
ویژه ای برخوردار است، استمرار فرهنگهای پیشین هم نیست) .
12. لهذا انگیزه ی حاكم بر آن، جهت و حركت آن، آهنگ رشد آن،
عناصر برجسته ی آن، اینها دلیل اصالت و شخصیت این فرهنگ است.
13. شاخه ی نو، شكوفه ی نو، میوه ی نو، پیوند با درختهای دیگر،
رضاع
14. ضرورت تجدید سازمان، شكستن قشرهای خود فرهنگ و
آزاد كردن روح آن برای اینكه در قشری مناسب درآید، وظیفه ی
حاملان امروز فرهنگ اسلام است (بعلاوه ی معرفی، . . .
[2]،
آفت زدایی. . .
[3]) .