در خطبه ی جمعه علاوه بر حمد و ثنای الهی و ذكر رسول اكرم و ائمه ی دین و یك سوره ی قرآن، لازم است خطیب موعظه كند و عنداللزوم مطالب لازمی را برای مسلمین بگوید. راجع به اینكه آن مطالب لازم چه نوع مطالبی خوب است باشد، از یك روایت استفاده می كنم. در وسائل الشیعه جلد اول، صفحه ی 457 در ضمن احادیث مربوط به خطبه ی جمعه، حدیثی از كتاب علل الشرایع و عیون اخبار الرضا نقل كرده. این حدیث را فضل بن شاذان نیشابوری كه از اكابر و ثقات روات ماست از حضرت رضا علیه السلام نقل می كند. در آنجا دارد: اِنَّما جُعِلَتِ الْخُطْبَةُ یَوْمَ الْجُمُعَةِ لِاَنَّ الْجُمُعَةَ مَشْهَدٌ عامٌّ یعنی علت اینكه خطبه در روز جمعه قرار داده شده است این است كه روز جمعه از نظر اسلام روز اجتماع عمومی است و همه باید در اجتماع روز جمعه جمع شوند. فَاَرادَ اَنْ یَكونَ لِلْاَمیرِ سَبَبٌ اِلی مَوْعِظَتِهِمْ وَ تَرْغیبِهِمْ فِی الطّاعَةِ وَ تَرهیبِهِمْ مِنَ الْمَعْصِیَةِ خداوند با تشریع این دستور خواسته است كه این وسیله ای باشد برای رئیس و پیشوای جمعیت كه آنها را موعظه كند، به طاعت ترغیب كند و از معصیت و گناه بترساند. وَ تَوْقیفِهِمْ عَلی ما اَرادَ مِنْ مَصْلَحَةِ دینِهِمْ وَ دُنْیاهُمْ دیگر اینكه مردم را آگاه كند به مصلحتهای دینی و مصلحتهای دنیایی شان، مصالح واقعی مردم را به آنها بگوید. وَ یُخْبِرُهُمْ بِما یَرِدُ عَلَیْهِمْ مِنَ الْآفاقِ مِنَ الْاَحْوالِ الَّتی فیهَا الْمَضَرَّةُ وَ الْمَنْفَعَةُ دیگر اینكه آنچه در آفاق دوردست از قضایای خوب و بد به حال مسلمین واقع می شود به آنها بگوید و به اطلاع آنها برساند و آنها را در جریان بگذارد. حوادثی برای عالم اسلام پیش می آید؛ یك وقت از نوع نوید و بشارت است، پیشرفتی حاصل شده برای اسلام و افتخاری به دست آمده است و خوب است مردم مطلع شوند، و یك وقت است حادثه ی سوئی برای عالم اسلام پیش آمده، باز باید مسلمین از حال یكدیگر آگاه بشوند، مثلاً بدانند كه در این هفته بر سر برادرانشان در الجزایر یا در نقطه ی دیگر دنیا چه آمده است. حالا چرا باید دو خطابه انشاء بشود؟ چرا یك خطبه كافی نیست؟ و آیا فرق است بین آن دو خطبه؟ در همین حدیث ذكر شده: وَ اِنَّما جُعِلَتْ خُطْبَتَیْنِ لِیَكونَ واحِدَةٌ لِلثَّناءِ عَلَی اللّهِ وَ التَّحْمیدِ و التَّقْدیسِ لِلّهِ عَزَّ وَ جَلَّ، وَ الْاُخْری لِلْحَوائِجِ وَ الْاَعْذارِ وَ الْاِنْذارِ وَ الدُّعاءِ لِما یُریدُ اَنْ یُعْلِمَهُمْ مِنْ اَمْرِهِ وَ نَهْیِهِ وَ ما فیهِ الصَّلاحُ وَ الْفَسادُ. یعنی علت اینكه دو خطبه فرض شده این است كه در یكی به حمد و ثناء و تقدیس الهی پرداخته شود و در یكی دیگر به ذكر حوائج مردم و ارشاد و موعظه ی آنها پرداخته شود. اما همان طوری كه صاحب وسائل الشیعه گفته، این جهت همه وقت ضرورت ندارد. امشب به مناسبت بحث خطابه و منبر و اشاره به این كه ما در اسلام ماده ای داریم كه به حسب آن ماده خطابه در متن دین قرار گرفته، وارد این بحث شدم، و اما اینكه چرا [نماز جمعه ] در شیعه خوانده نمی شود [1] مطلب دیگری است. من خودم شخصاً از كسانی هستم كه نتوانسته ام باور كنم كه این نماز پربركت و با اهمیت آن قدر شرایط سنگین و محدودی داشته باشد كه نتیجه اش این باشد كه عملاً منسوخ و متروك شود.

---