مساوات این است كه امكانات مساوی برای همه ی افراد فراهم شود، میدان برای همه به طور مساوی باز باشد، زمینه برای همه متساویاً فراهم باشد، تا اگر كسی همت داشته باشد در هر كجا كه هست و در هر طبقه ای كه هست بتواند در پرتو لیاقت و استعداد و بروز فعالیت به كمال لایق خود برسد. حالا هر كس كوتاهی كرد خودش كرده، هر كس كوتاهی نكرد نتیجه اش را می برد. مثلاً امكان تحصیل علم باید برای همه فراهم باشد، همه بتوانند به مدرسه بروند، امكانات تحصیلات عالیه برای همه فراهم باشد، نه اینكه برای یكی امكان درس خواندن باشد و برای دیگری نباشد، برای یكی وسایل تحصیلات عالیه فراهم باشد برای دیگری نباشد؛ آن طور امكانات به طور مساوی برای همه فراهم باشد كه مثلاً برای فرزند فلان دهقان كه در فلان گوشه ی كشور است و استعداد علمی و اجتماعی نهفته ای در وجودش هست، وسایل فراهم باشد كه تدریجاً بتواند پله پله و درجه به درجه مقامات را طی كند تا برسد مثلاً به مقام تخصص در یك رشته ی علمی و اگر استعداد اجتماعی اش خوب است برسد به مقام وزارت مثلاً. تبعیض و تفاوت ناروا این است كه از لحاظ امكانات و شرایط عمل، همه ی افراد مساوی نباشند؛ برای یكی امكان بالا رفتن بر نردبان ترقی باشد برای دیگری نباشد، یكی محكوم باشد به پایین ماندن و دیگری با همه ی عدم لیاقت دستش را بگیرند و بر صدر مجلس اجتماع بنشانند. سعدی می گوید: جامعه به گونه ای نباشد كه فقط در موقعی كه فتنه ای پیش بیاید و اوضاع بهم بریزد قدر دانش و هنر معلوم گردد و آن وقت روستا زادگان دانشمند به وزیری برسند و پسران ناقص عقل وزیر به گدایی بروند. حقیقت این است كه جامعه ی عادل و متعادل، جامعه ای كه قانون مساوات بر آن حكمفرماست، جامعه ای كه اولاً امكانات مساوی برای همه ی افراد فراهم می كند و ثانیاً با عدالت رفتار می كند، یعنی در عمل آن طور با افراد رفتار می كند كه در یك مسابقه ی علمی و قهرمانی صحیح معمولاً رفتار می شود، چنین جامعه ای همیشه باید این طور باشد كه روستا زادگان بااستعداد بتوانند دانشمند بشوند و بعد از دانشمندی به مقام وزیری برسند، و همیشه باید این طور باشد كه پسران ناقص عقل وزیر عقب بمانند و سقوط كنند. جامعه ای كه مطابق دستور رسول اكرم از نظر امكانات مساوی، همه كَأسْنانِ الْمُشْط مانند دندانه های شانه باشند و از نظر كسب امتیازات مصداق قُلْ هَلْ یَسْتَوِی الَّذینَ یَعْلَمونَ وَ الَّذینَ لا یَعْلَمونَ و مصداق اِنَّ اَكْرَمَكُمْ عِنْدَ اللّهِ اَتْقیكُمْ و مصداق اَمْ نَجْعَلُ الَّذینَ امَنوا وَ عَمِلُوا الصّالِحاتِ كَالْمُفْسِدینَ فِی الْاَرْضِ اَمْ نَجْعَلُ الْمُتَّقینَ كَالْفُجّارِ باشند، خود به خود باید همین طور باشد. مگر در صدر اسلام همین طور نشد؟ مگر مصداق وَ نُریدُ أنْ نَمُنَّ عَلَی الَّذینَ اسْتُضْعِفوا فِی الْاَرْضِ وَ نَجْعَلَهُمْ أئِمَّةً وَ نَجْعَلَهُمُ الْوارِثینَ صورت نگرفت؟ مگر در صدر اسلام غلامان و غلام زادگان دانشمند و متقی از قبیل عبداللّه بن مسعود به سیادت و بزرگواری نرسیدند؟ مگر شخصیتهای حل وفصل كن نالایق مانند ابوجهل ها و ابولهب ها و ولیدبن مغیره ها به خاك ذلت ننشستند؟ مگر زیردستان و غلامانی به نیروی لیاقت و تقوا و عمل، سادات قوم، و سادات نالایق و فاسد قوم در چاهها سرنگون نشدند؟