مقدمتاً مطلبی عرض می كنم و بعد وارد جواب این سؤال می شوم. از بهترین و جامعترین تشبیهات، تشبیه جامعه است به پیكر زنده. همان طوری كه پیكر، مجموعه ای از اعضا و جوارح است و هر عضوی كار و وظیفه ای دارد، جامعه هم از مجموع افراد تشكیل می شود و مجموع كارهای مورد احتیاج جامعه به صورت شغلها و حرفه ها میان اصناف و افراد تقسیم می شود. اعضا و جوارح پیكر، هر كدام در مقام و درجه ای هستند: یكی فرمان می دهد و یكی فرمان می پذیرد، یكی مقام عالی را در پیكر اشغال كرده یكی مقام دانی را. جامعه نیز همین طور است؛ یعنی هر جامعه ای با هر رژیم و سیستمی اداره بشود، از یك نوع تقسیم كار و تقسیم مشاغل و وظایف و حتی یك نوع درجه بندی و طبقه بندی- كه یكی فكر كند و نقشه بدهد و دیگری اجرا كند، یكی فرمان بدهد و یكی دیگر فرمان بپذیرد، یكی پست عالی را اشغال كند و یكی پست دانی را- چاره و گزیری نیست. جامعه با هر نظام و سیستمی اداره بشود، یك نوع ارگانیزم مخصوص خواهد داشت. پیكر، سلامت و بیماری دارد، جامعه نیز سلامت و بیماری دارد؛ پیكر تولد و رشد و انحطاط و موت دارد، جامعه نیز همین طور است؛ پیكر اگر سالم باشد بین اعضای آن همدردی هست، جامعه نیز اگر سالم و زنده و دارای روح اجتماعی باشد همین طور است. این تشبیه و تعبیر از سخنان رسول اكرم صلی الله علیه و آله است كه فرمود: مَثَلُ الْمُؤْمِنینَ فِی تَوادُدِهِمْ وَ تَراحُمِهِمْ كَمَثَلِ الْجَسَدِ اِذَا اشْتَكی بَعْضٌ تَداعی لَهُ سائِرُ أعْضاءِ جَسَدِهِ بِالْحُمّی وَ السَّهَرِ [1]. مَثَل مؤمنین از لحاظ علایق و عواطف متبادل كه بین ایشان هست مَثَل تن است: یك عضو كه به درد می آید سایر اعضا یكدیگر را به همدردی می خوانند و تب و بی خوابی پیدا می شود. باز هم وجه شبه ها و قدر مشترك ها بین جامعه و پیكر هست. معمولاً در تشبیه ها كه چیزی به چیزی تشبیه می شود یك یا دو و حداكثر سه وجه شبه بین آندو هست، اما این تشبیه یعنی تشبیه جامعه به پیكر از آن تشبیه هاست كه بیش از ده وجه شبه هست و شاید بتوان ده ها وجه شبه ذكر كرد.

ممكن است این تشبیه از نظر جامعیت تشبیه بی نظیری باشد. در عین حال كه این تشبیه چنین تشبیه جامعی است، این طور نیست كه پیكر و جامعه از همه جهت مثل هم باشند، مواردی هست كه حكم جامعه و حكم پیكر دوتاست. امشب برای 52اینكه عدالت را معنی كنم، بعضی قسمتها كه بین پیكر و جامعه فرق است عرض می كنم.

---