شرط دیگر این است كه واقعاً مظهر حاجت باشد؛ در موردی باشد كه انسان دسترسی به مطلوب ندارد، عاجز است، ناتوان است. اما اگر خداوند كلید حاجتی را به دست خود انسان داده و او كفران نعمت می كند و از به كار بردن آن كلید مضایقه دارد و از خدا می خواهد آن دری را كه كلیدش در دست دعاكننده است به روی او باز كند و زحمت به كار بردن كلید را از دوش او بردارد، البته چنین دعایی قابل استجابت نیست.

این گونه دعاها را نیز باید از نوع دعاهای مخالف سنن تكوین قرار داد. دعا برای تحصیل توانایی است. دعا در صورتی كه خداوند توانایی [دست یافتن به ] مطلوب را به انسان داده است از قبیل طلب تحصیل حاصل است. لهذا پیشوایان دین فرموده اند: خَمْسَةٌ لایُسْتَجابُ لَهُمْ [1]یعنی پنج دسته اند كه دعای آنها مستجاب نمی شود: یكی دعای آن كس كه زنی دارد كه او را اذیت می كند و از دست او به تنگ آمده و تمكن دارد كه مهر او را بپردازد و او را طلاق بدهد، اما طلاق نمی دهد و پیوسته می گوید: خدایا مرا از شر این زن راحت كن. دیگر كسی كه برده ای دارد كه مكرر فرار كرده و باز هم او را نگه داشته و می گوید: خدایا مرا از شر او راحت كن، در صورتی كه می تواند او را بفروشد. سوم كسی كه از كنار دیوار كج مشرف به سقوط عبور می كند و می بیند عن قریب سقوط می كند، اما او دور نمی شود و پیوسته دعا می كند كه خدا جان او را حفظ كند. چهارم كسی كه مالش را به دیگری قرض داده اما كوتاهی كرده و شاهد نگرفته و پولش بدون سند پیش طرف مانده و او نمی دهد و این پیوسته دعا می كند و از خدا می خواهد كه پولش را به او برگرداند، در صورتی كه از اول در اختیار خود او بود كه تا سند و شاهد نگیرد آن پول را به قرض ندهد. پنجم كسی كه در خانه اش نشسته و كار و كسب را رها كرده و پیوسته می گوید: اَللّهُمَّ ارْزُقْنی خدایا به من روزی برسان.

بدیهی است كه منحصر به این پنج مورد نیست. این پنج مورد به عنوان مثال آورده شده برای مواردی كه انسان تمكّن دارد كه از راه عمل و تدبیر به هدف و مقصد خود برسد و معذلك كوتاهی می كند و می خواهد دعا را جانشین عمل قرار دهد. خیر، این طور نیست. دعا در نظام خلقت برای این نیست كه جانشین عمل شود. دعا مكمّل و متمّم عمل است نه جانشین عمل.

---