اخلاق عالی عبارت است از اخلاق متعادل، موزون. مسلماً و مطمئناً اگر جامعه متعادل و موزون نباشد، اگر سازمان اجتماعی و مقررات اجتماعی و حقوق اجتماعی موزون و متعادل نباشد، اخلاق شخصی و فردی موزون نخواهد ماند. اثر عدم تعادل اجتماعی تنها در طبقه ی عامه ی مردم نیست كه محرومند، طبقه ی خاصه یعنی طبقه ی ممتاز كه مواهب را بیشتر به خود اختصاص داده اند هم زیان می برند؛ طبقه ی عامه فشرده و عصبی می شوند و این طبقه، بیكاره و بی هنر و كم استقامت و ناشكر و كم حوصله و پرخرج.

علی علیه السلام درباره ی طبقه ی خاصه در فرمان معروف مالك اشتر می نویسد:

برای والی هیچ كس پرخرج تر در هنگام سستی، كم كمك تر در هنگام سختی، متنفرتر از عدالت و انصاف، پرتوقع تر، ناسپاس تر، عذرناپذیرتر، كم طاقت تر در شداید، از طبقه ی خاصه نیست. همانا استوانه ی دین و نقطه ی مركزی واقعی مسلمین و مایه ی پیروزی بر دشمن، عامه ی مردم می باشند.

توجه تو همواره به عامه ی مردم معطوف باشد نه به خاصه.

علی علیه السلام چقدر خوب روحیه ی خاصه یعنی طبقه ی ممتاز را كه عزیزهای بی جهت اجتماع اند، توصیف و تشریح كرده است [1] حدیثی است از رسول اكرم كه فرمود: اِسْتَووا تَسْتَوِ قُلُوبُكُمْ معتدل و همسطح باشید و در میان شما ناهمواریها و تبعیضها وجود نداشته باشد، تا دلهای شما به هم نزدیك بشود و در یك سطح قرار بگیرد؛ یعنی اگر در كارها و موهبتها و نعمتهای خدا بین شما شكاف و فاصله افتاد، بین دلهای شما هم قهراً فاصله می افتد، آنوقت دیگر نمی توانید همدل و همفكر باشید و در یك صف قرار بگیرید، قهراً در دو صف مختلف قرار خواهید گرفت.

قرآن كریم می فرماید: .

وَ اِعْتَصِمُوا بِحَبْلِ اَللّهِ جَمِیعاً وَ لا تَفَرَّقُوا وَ اُذْكُرُوا نِعْمَتَ اَللّهِ عَلَیْكُمْ إِذْ كُنْتُمْ أَعْداءً فَأَلَّفَ بَیْنَ قُلُوبِكُمْ فَأَصْبَحْتُمْ بِنِعْمَتِهِ إِخْواناً [2]. همه با هم به ریسمان الهی بچسبید و متفرق و متشتت نشوید. آن وقت را به یاد بیاورید كه با هم دشمن بودید، نسبت به هم كینه و عداوت و حسادت داشتید، خداوند به وسیله ی اسلام دلهای شما را به هم مهربان كرد، صبح كردید در حالی كه همه با یكدیگر برادر بودید.

این آیه، همان طوری كه مضمونش معلوم است، در موضوع اتحادی است كه دین اسلام به مردم داد.

---