ممكن است آنچه درباره ی تقوا گفته شد كه حرز و حصن و حافظ و حارس است، موجب غرور و غفلت بعضی گردد و خیال كنند كه آدم متقی معصوم از خطاست و توجه به خطرات متزلزل كننده و بنیانكن تقوا ننمایند. ولی حقیقت این است كه تقوا هم هر اندازه عالی باشد به نوبه ی خود خطراتی دارد. آدمی در عین اینكه باید در حمایت و حراست تقوا زندگی كند باید خود حافظ و حارس تقوا بوده باشد و این، به اصطلاح «دور» نیست. مانعی ندارد كه یك چیز وسیله ی حفظ و نگهداری ما باشد و در عین حال ما هم موظف باشیم او را حفظ كنیم. درست مثل همان جامه كه مثال زدم: جامه حافظ و حارس و نگهبان انسان است از سرما و گرما، انسان هم حافظ و حارس جامه ی خویش است از دزد. امیرالمؤمنین علیه السلام در یك جمله به هر دو اشاره كرده، آنجا كه می فرماید:

اَلا فَصونوها وَ تَصَوَّنوا بِها. .

یعنی تقوا را حفظ كنید و هم به وسیله ی او خودتان را حفظ كنید.

پس اگر از ما بپرسند آیا تقوا ما را حفظ می كند و یا ما باید حافظ تقوا باشیم؟ می گوییم هر دوتا. نظیر اینكه اگر بپرسند آیا از تقوا باید كمك گرفت برای رسیدن به خدا و مقام قرب الهی، یا از خدا باید كمك خواست برای تحصیل تقوا؟ می گوییم هر دوتا؛ به كمك تقوا باید به خدا نزدیك شد، و از خدا باید مدد خواست كه برای تقوای بیشتر ما را موفق بفرماید. و هم از كلمات امیرالمؤمنین است:

اوصیكُمْ عِبادَ اللّهِ بِتَقْوَی اللّهِ فَاِنَّها حَقُّ اللّهِ عَلَیْكُمْ وَ الْموجِبَةُ عَلَی اللّهِ حَقَّكُمْ وَ اَنْ تَسْتَعینوا عَلَیْها بِاللّهِ وَ تَسْتَعینوا بِها عَلَی اللّهِ [1].

یعنی شما را به تقوای الهی سفارش می كنم. تقوا حق الهی است بر عهده ی شما و موجب ثبوت حقی است از شما بر خدا، و اینكه از خدا برای رسیدن به تقوا كمك بخواهید و از تقوا برای رسیدن به خدا كمك بگیرید.

به هرحال باید توجه به خطراتی كه بنیان تقوا را متزلزل می كند داشت. در مقررات دینی می بینیم كه تقوا ضامن و وثیقه ی بسیاری از گناهان شناخته شده ولی نسبت به بعضی دیگر از گناهان كه تأثیر و جاذبه ی قویتری دارد دستور حریم گرفتن داده شده.

مثلاً در مقررات دینی گفته نشده كه خلوت كردن با وسیله ی دزدی یا شرابخواری یا قتل نفس حرام است. مثلاً مانعی ندارد كه كسی شب در خانه ی خلوتی بسر برد كه اگر بخواهد- العیاذ باللّه- شراب بخورد هیچ رادع و مانع ظاهری نیست. همان ایمان و تقوا ضامن انسان است. ولی در مسئله ی جنسیت به حكم تأثیر قوی و تحریك شدیدی كه این غریزه در وجود انسان دارد، این ضمانت از تقوا برداشته شده و دستور داده شده كه خلوت با وسیله ی بی عفتی ممنوع است زیرا این خطر، خطری است كه می تواند احیاناً در این حصار (هر اندازه منیع و مستحكم باشد) نفوذ كند و این حصار را فتح نماید.

حافظ در یكی از غزلهای معروفش بیتی دارد كه من هر وقت به آن بیت می رسم همین مطلبی كه گفتم در نظرم مجسم می شود، و مثل اینكه حافظ با زبان شیرینی كه مخصوص خود اوست خواسته این حقیقت روحی را بگوید. غزل این است:

بیتی كه از این غزل مورد نظر بود این بیت است:

در این بیت تقوا و پرهیزكاری را به حصار تشبیه كرده، همان طوری كه در كلمات امیرالمؤمنین علیه السلام عین این تشبیه آمده بود. بعد به شدتِ تأثیر و قدرت فتح خیل خوبان حصار تقوا را توجه پیدا كرده كه این حصار را به رخ این طایفهنمی توان كشید. در این سپاه هر یك سوار به تنهایی قادر است كه حصاری را فتح كند، احتیاجی به اجتماع و یورش دسته جمعی نیست.

---