در تفسیر این آیه ی كریمه، تعمیمی داده اند (شاید هم حدیث داشته باشد، الآن یادم نیست) كه این تعمیم خیلی بجا و مناسب است و بعید نیست كه درست باشد (اگر حدیثی باشد كه دیگر قطعاً خواهیم گفت همین طور است) و آن اینكه این آیه شامل یك گروه دیگر هم می شود و آن گروه، طالبان علم هستند، طالبان علمی كه از شهر و وطن خودشان به شهر دیگری هجرت می كنند برای اینكه علم و معارف اسلامی بیاموزند. هدفشان از این آموزش چیست؟ آیا نام است؟ نه. شهرت است؟ نه.

افتخار است؟ نه. بالادست دیگران بنشینند؟ نه. دستشان را ببوسند؟ نه. وجوهات به آنها بدهند؟ نه. بلكه هدفشان فقط و فقط ازدیاد ایمان خودشان و بعد ارشاد و هدایت مردم است. چنین افرادی مهاجرند؛ این غریبانی كه از وطنها و شهرهای خودشان دور شده اند برای آموزش علم و دانش، و هدفشان از آموزش علم و دانش رفع نیازهای اسلامی است و كارشان برای خداست.

حتی لزومی ندارد كه چنین انسانی فقط برای آموزش معارف خاص اسلامی رفته باشد كه عقاید اسلامی، تفسیر، احكام اسلامی و. . . بیاموزد. اگر كسی یك رشته یدیگر را انتخاب كند [و هدفش رفع یك نیاز اسلامی باشد نیز مصداق این آیه است. ] مثلاً شخصی رشته ی پزشكی را انتخاب كرده است ولی چرا دنبال این رشته رفته است؟ برای این احساس كه جامعه ی اسلامی احتیاج به پزشك مسلمان دارد.

دنبال پزشكی رفته است نه برای اینكه جیبش را پر كند، نه برای اینكه تیتر دكتری روی اسمش بیاید، بلكه برای اینكه این فریضه ی كفایی، این واجب كفایی دنیای اسلام را كه اسلام نیاز دارد به یك عده پزشك به قدری كه كافی باشند و مسلمین رفع نیازشان بشود و بیماریهایشان معالجه بشود، انجام دهد. چنین شخصی هم مهاجر الی اللّه و رسوله است. (وَ مَنْ یَخْرُجْ مِنْ بَیْتِهِ مُهاجِراً إِلَی اَللّهِ وَ رَسُولِهِ ثُمَّ یُدْرِكْهُ اَلْمَوْتُ فَقَدْ وَقَعَ أَجْرُهُ عَلَی اَللّهِ. ) چنین افرادی هم اگر در خلال این مهاجرت بمیرند، برادر كوچك شهدا هستند، چون مهاجر برادر كوچك مجاهد است و مجاهد برادر بزرگ مهاجر.

پس قرآن می گوید: مهاجرانی كه از خانه ی خودشان خارج می شوند و در خلال مهاجرت مرگشان فرا می رسد، اجر اینها با خداست. همیشه مهاجر و مجاهد توأم با یكدیگر ذكر می شوند. حالا اگر كسی، هم مهاجر باشد و هم مجاهد، او دیگر [اجر مضاعف دارد. از خانه و شهر خود حركت می كند و با دشمن اسلام می جنگد برای ] [1]نجات دادن ایمان جامعه. برای اینكه ایمان جامعه را نجات بدهد، چنین كاری می كند. او هم مهاجر است و هم مجاهد؛ هم مصداقوَ مَنْ یَخْرُجْ مِنْ بَیْتِهِ مُهاجِراً إِلَی اَللّهِ وَ رَسُولِهِ ثُمَّ یُدْرِكْهُ اَلْمَوْتُ فَقَدْ وَقَعَ أَجْرُهُ عَلَی اَللّهِ است و هم مصداق آنهمه آیاتی كه راجع به جهاد فی سبیل اللّه داریم: إِنَّ اَللّهَ اِشْتَری مِنَ اَلْمُؤْمِنِینَ أَنْفُسَهُمْ وَ أَمْوالَهُمْ بِأَنَّ لَهُمُ اَلْجَنَّةَ یُقاتِلُونَ فِی سَبِیلِ اَللّهِ فَیَقْتُلُونَ وَ یُقْتَلُونَ وَعْداً عَلَیْهِ حَقًّا فِی اَلتَّوْراةِ وَ اَلْإِنْجِیلِ وَ اَلْقُرْآنِ [2]. چنین اشخاصی، هم مهاجرند و هم مجاهد.

---