شرط (ركن) دوم توبه چیست؟ فرمود: اَلْعَزْمُ عَلی تَرْكِ الْعَوْدِ یك تصمیم مردانه، یك تصمیم جدی كه دیگر من این عمل ناشایست را تكرار نمی كنم. البته شما را با این شعری كه خواندم مأیوس نكرده باشم. نگویید پس كار تمام است؛ نه، لا تَقْنَطُوا مِنْ رَحْمَةِ اَللّهِ [1]از رحمت الهی مأیوس نباشید. از هرچه گناه دارید برگردید، خدا می پذیرد. همه ی شرایط را ذكر كرده اند، ولی حد و اندازه برای گناه ذكر نكرده اند.

نگفته اند اگر گناهت به این حد رسید توبه ات قبول می شود و از آن بالاتر كه شد نه، بلكه گفته اند توبه كن قبول می شود اما به شرط اینكه واقعاً توبه كنی. اگر آتش درونی در تو پیدا بشود، انقلاب مقدس در روح تو پیدا بشود و تصمیم بر عدم عود بگیری، توبه ی تو قبول است اما به شرط اینكه تصمیم تو واقعاً تصمیم باشد، نه اینكه بیایی اینجا پچ پچی هم با خودت بكنی و بگویی عجب وضع بدی داریم و بیرون كه رفتی فراموش كنی. این به درد نمی خورد و بدتر است. امام فرمود: كسانی كه استغفار می كنند و باز گناه را تكرار می كنند، استغفارشان از استغفار نكردن بدتر است چون این مسخره كردن توبه است، استهزاء خداست، استهزاء توبه است.

ایندو ركن توبه است: اول ندامت، حسرت، اشتعال درونی، ناراحتی از گذشته، پشیمانی كامل از گناه؛ و دوم تصمیم قاطع و جدی برای تكرار نكردن گناه. اما توبه دو شرط هم دارد:

---