یك عده می گویند اصلاً این حرف كه اَلصَّلوةُ عَمودُ الدّین نماز پایه و عمود خیمه ی دین است، با تعلیمات اسلامی جور نمی آید؛ اسلام دینی است كه بیش از هر چیزی به مسائل اجتماعی اهمیت می دهد، اسلام دینإِنَّ اَللّهَ یَأْمُرُ بِالْعَدْلِ وَ اَلْإِحْسانِ [1]است، اسلام دینلَقَدْ أَرْسَلْنا رُسُلَنا بِالْبَیِّناتِ وَ أَنْزَلْنا مَعَهُمُ اَلْكِتابَ وَ اَلْمِیزانَ لِیَقُومَ اَلنّاسُ بِالْقِسْطِ [2]است، اسلام دین امر به معروف و نهی از منكر است: كُنْتُمْ خَیْرَ أُمَّةٍ أُخْرِجَتْ لِلنّاسِ تَأْمُرُونَ بِالْمَعْرُوفِ وَ تَنْهَوْنَ عَنِ اَلْمُنْكَرِ [3]، اسلام دین فعالیت و عمل و كار است، اسلام دین بزرگی است؛ دینی كه اینهمه به این مسائل اهمیت می دهد، چطور می شود برای عبادات اینهمه اهمیت قائل بشود؟ نه، پس اساساً مسئله ی عبادت در دنیای اسلام اهمیت زیادی ندارد؛ برو دنبال تعلیمات اخلاقی اسلام، برو دنبال تعلیمات اجتماعی اسلام؛ مسئله ی عبادت مال بیكارهاست؛ آنهایی كه كار مهمتری ندارند باید نماز بخوانند و عبادت كنند اما آدمی كه كار مهمتری دارد كه دیگر لزومی ندارد عبادت كند! .

این هم فكر غلطی است و بسیار بسیار خطرناك. اسلام را همان طوری كه هست باید شناخت.

این را كه من عرض می كنم به خاطر این است كه به صورت یك بیماری در اجتماع خودمان احساس می كنم. با كمال تأسف الآن در اجتماع ما اكثر آنهایی كه شور اسلامی دارند، دو دسته هستند: یك دسته ربیع بن خثیمی فكر می كنند، مثل خواجه ربیع فكر می كنند. اسلام برای اینها عبارت است از ذكر و دعا و نافله خواندن و زیارت رفتن و زیارت عاشورا خواندن. اسلام برای اینها یعنی كتاب مفاتیح و كتاب زاد المعاد. همه ی اسلام برای اینها در كتاب مفاتیح خلاصه شده است و غیر از این چیزی اساساً وجود ندارد. درست مثل ربیع بن خثیم فكر می كنند؛ اصلاً كاری به دنیا ندارند، كاری به زندگی ندارند، كاری به مقررات اجتماعی اسلام ندارند، كاری به اصول و اركان اسلام ندارند، كاری به تربیت اسلام ندارند، به هیچ چیز اساساً كاری ندارند.

عكس العمل كندروی اینها این است كه یك طبقه ی دیگری پیدا شده از تندروها كه واقعاً به مسائل اجتماعی اسلام اهمیت می دهند و حساسیت هم نشان می دهند.

این جور اشخاص از این نظر خیلی هم باارزش هستند، ولی برخی از همینها را من گاهی دیده ام كه مثلاً مستطیع شده است اما به حج نمی رود. این آدمی كه واقعاً مسلمان است، واقعاً به اسلام علاقه مند است و دلش برای اسلام می تپد، وقتی مستطیع می شود به مكه نمی رود، اصلاً برایش خیلی مهم نیست. به نمازش اهمیت نمی دهد. به اینكه در مسائل باید تقلید كرد اهمیت نمی دهد، با اینكه تقلید یك امر معقولی است. معنای تقلید چیست؟ می گویند آقا تو یا باید مسائلی مانند نماز و روزه را مستقیماً خودت استنباط كنی، یعنی اینقدر متخصص باشی كه خودت از روی تخصص استنباط كنی یا عمل به احتیاط بكنی كه كارت خیلی دشوار است، و یا یك متخصص عادل عالم جامع الشرایط را درنظر بگیر و مثل اینكه به یك طبیب متخصص مراجعه می كنی، مطابق نظر او رفتار كن. نمی شود كه انسان تقلید نكند؛ یعنی اگر تقلید نكند، خودش را بیشتر به زحمت انداخته است. یا بعضیها به روزه شان اهمیت نمی دهند؛ اگر رفتند مسافرت و روزه شان قضا شد، قضایش را انجام نمی دهند.

اینها هم خودشان را مسلمان كامل می دانند، آن دسته ی اول هم خودشان را مسلمان كامل می دانند، درصورتی كه نه اینها مسلمان كاملند و نه آنها. اسلام دینی است كهنُؤْمِنُ بِبَعْضٍ وَ نَكْفُرُ بِبَعْضٍ [4]برنمی دارد. نمی شود انسان عبادت اسلام را بگیرد ولی اخلاق و مسائل اجتماعی اش مانند امر به معروف و نهی از منكر را نگیرد، و نمی شود انسان امر به معروف و نهی از منكر اسلام را بگیرد و عبادتش را رها كند.

قرآن هر جا كه می گوید: أَقِیمُوا اَلصَّلاةَ*پشت سرش می گوید: آتُوا اَلزَّكاةَ. *اگر می گوید:

أَقامَ اَلصَّلاةَ*پشت سرش می گوید: آتَی اَلزَّكاةَ. *اگر می گوید: یُقِیمُونَ اَلصَّلاةَپشت سرش می گوید: یُؤْتُونَ اَلزَّكاةَ. «یُقِیمُونَ اَلصَّلاةَ» مربوط به رابطه ی میان بنده و خداست، یُؤْتُونَ اَلزَّكاةَمربوط به رابطه ی میان بنده و دیگر بندگان خداست. یك نفر مسلمان، هم باید یك رابطه ی دائم و ثابت میان او و خدای خودش برقرار باشد و هم باید یك رابطه ی ثابت و دائم میان او و جامعه ی خودش برقرار باشد. بدون عبادت، ذكر و یاد خدا، مناجات با حق، حضور قلب، نماز و روزه نمی شود یك جامعه ی اسلامی ساخت و حتی خود انسان سالم نمی ماند. و همچنین بدون یك اجتماع صالح و یك محیط سالم، بدون امر به معروف و نهی از منكر، بدون رسیدگی و تعاطف و تراحم میان افراد مسلمان نمی شود عابد خوبی بود.

---