اما آن عده از علما كه نظری دقیق تر و معرفت بیشتری دارند، می گویند خیر، مطلب از این قرار نیست. نزدیك شدن به خدا نزدیك شدن حقیقی است نه نزدیك شدن مجازی و تعبیری. واقعاً انسان به خدا نزدیكتر می شود اما خیال نكنید كه این نزدیك شدن به معنی این است كه یك فاصله را كم می كنیم. صحبت فاصله در میان نیست. پس چیست؟ می گوید خدای تبارك و تعالی كمال مطلق است، وجود بی حد است، كانون لایتناهای هستی است. او علم محض است، عین علم است. به تعبیرِ میرداماد عِلْمٌ كُلُّهُ وَ كُلُّهُ الْعِلْمُ، قُدْرَةٌ كُلُّهُ وَ كُلُّهُ الْقُدْرَةُ، حیاةٌ كُلُّهُ وَ كُلُّهُ الْحَیاةُ، اِرادَةٌ كُلُّهُ وَ كُلُّهُ الْاِرادَةُ. او كمال مطلق است. موجودات به حسب كمالات واقعی وجودی كه كسب می كنند به كانون و مركز و واقعیت هستی واقعاً نزدیك می شوند. این نزدیك شدن نزدیكی واقعی است؛ جسمانی نیست ولی واقعی و حقیقی است، مجاز و تعبیر نیست، از نوع مقرب شدن یك انسان در اجتماع در نزد یك صاحب قدرت و یا از نوع مقرب شدن یك فرزند در نزد پدر نیست كه به معنی این است كه آثار لطفش بیشتر است؛ نه، واقعاً پیغمبر از ما به خدا نزدیكتر است، واقعاً امیرالمؤمنین از ما به خدا نزدیكتر است و این قرب، قرب واقعی است و در نتیجه آنجا كه ما عبادت می كنیم، عبودیت انجام می دهیم اگر واقعاً عبودیت ما عبودیت باشد، ما قدم به قدمبه سوی خدا [حركت می كنیم. ] باز «قدم» هم كه من می گویم تعبیر است، دیگر این كلمات اینجا درست نیست. «سیر» بگوییم؛ چون اشخاصی نظیر علی بن الحسین علیه السلام در اینجا تعبیر كرده اند ما هم تعبیر می كنیم. امام علی بن الحسین می گوید: اَللّهُمَّ اِنّی اَجِدُ سُبُلَ الْمَطالِبِ اِلَیْكَ مُشْرَعَةً وَ مَناهِلَ الرَّجاءِ لَدَیْكَ مُتْرَعَةً وَ اَعْلَمُ اَنَّكَ لِلرّاجین بِمَوْضِعِ اِجابَةٍ وَ لِلْمَلْهوفینَ بِمَرْصَدِ اِغاثَةٍ تا آنجا كه می گوید: وَ اَنَّ الرّاحِلَ اِلَیْكَ قَریبُ الْمَسافَة خدایا آن مسافری كه به سوی تو حركت و كوچ می كند راهش نزدیك است، راههای خیلی دوری نباید طی كند، مسافتش نزدیك است.

یكی از آن گنجینه های بزرگی كه در دنیای شیعه وجود دارد این دعاهاست. به خدا قسم گنجینه ای است از معرفت. اگر ما هیچ دلیل دیگری نداشتیم غیر از دعاهایی كه داریم، از علی بن ابی طالب علیه السلام صحیفه ی علویه ، از زین العابدین علیه السلام صحیفه ی سجادیه یا دعاهای غیر صحیفه ی سجادیه ، اگر ما جز دعای كمیل از علی و جز دعای ابوحمزه از علی بن الحسین نداشتیم و اسلام در چهارده قرن چیز دیگری نداشت، همینكه توسط دو تن از شاگردهای اسلام از آن دنیای بدویّت و جهالت چنین دو اثری ظاهر شده كافی است. آنقدر اینها اوج و رفعت دارد كه اصلاً اعجاز جز این چیزی نیست.

به هر حال، می گویند تقرب، تقرب واقعی است و حقیقت است و انسان به راستی به خدا نزدیك می شود. این نزدیك شدن به خدا یعنی چه؟ یعنی خدا كه كمال مطلق است، ما مرتب كمالات بیشتری پیدا می كنیم. خدا علم علی الاطلاق است؛ بر علم و ایمان و بصیرت ما افزوده می شود. خدا قدرت علی الاطلاق است؛ بر قدرت ما افزوده می شود. خدا حیات علی الاطلاق و اراده ی علی الاطلاق است؛ بر حیات و اراده ی ما افزوده می شود. پس در مسئله ی عبودیت [و اینكه ] بندگی كن (به قول آن شاعر «بندگی كن تا كه سلطانت كنند» یا به تعبیر امام جعفر صادق اَلْعُبودِیَّةُ جَوْهَرَةٌ كُنْهُهَا الرُّبوبِیَّة) هرچه كه در راه عبودیت جلو بروی، بر ربوبیت و خداوندگاری تو (نه خدایی العیاذ باللّه) ، بر صاحب بودن و تسلط و قدرت تو افزوده می شود. عبادت راه كسب قدرت و تسلط است. حال چگونه تسلطی؟ .

این تسلط را من در پنج مرحله- و یا به یك اعتبار در شش مرحله- برای شما توضیح می دهم اگرچه آن مراحلِ آخرش از حدود این گونه جلسات زیادتر است، اما چون مراحل اول را باید عرض كنم ناچارم به مرحله ی آخر هم اشاره كنم. جلسه یگذشته هم قسمتی را عرض كردم.