بزرگترین برنامه ی انبیاء آزادی معنوی است. اصلاً تزكیه ی نفس یعنی آزادی معنوی: قَدْ أَفْلَحَ مَنْ زَكّاها `وَ قَدْ خابَ مَنْ دَسّاها [1]. و بزرگترین خسران عصر ما این است كه همواره می گویند آزادی، اما جز از آزادی اجتماعی سخن نمی گویند؛ از آزادی معنوی، دیگر حرفی نمی زنند و به همین دلیل به آزادی اجتماعی هم نمی رسند. در عصر ما یك جنایت بزرگ كه به صورت فلسفه و سیستمهای فلسفی مطرح شده است این است كه اساساً درباره ی انسان، شخصیت انسانی و شرافت معنوی انسان هیچ بحث نمی كنند؛ نَفَخْتُ فِیهِ مِنْ رُوحِی فراموش شده است، می گویند اصلاً چنین چیزی وجود ندارد، انسان یك موجود دوطبقه ای نیست كه طبقه ی عالی و طبقه ی دانی داشته باشد، اصلاً انسان با یك حیوان هیچ فرق نمی كند، یك حیوان است، زندگی تنازع بقاست و جز تنازع بقا چیز دیگری نیست، یعنی زندگی جز تلاش كردن هر فرد برای خود و جنگیدن برای منافع خود چیز دیگری نیست! می دانید این جمله چقدر به بشریت ضربه وارد كرده است؟ ! می گویند زندگی جز جنگ و میدان جنگ چیز دیگری نیست. بلكه جمله ای می گویند كه بعضی هم خیال می كنند كه خیلی حرف درستی است؛ می گویند: «حق گرفتنی است نه دادنی. » حق، هم گرفتنی است و هم دادنی. اصلاً این جمله كه حق را فقط باید گرفت و كسی به تو نمی دهد، ضمناً تشویق به این است كه تو حق را باید بگیری نه اینكه حق را باید بدهی؛ صاحب حق باید بیاید، اگر توانست به زور از تو بگیرد، اگر نتوانست كه نتوانست. اما پیغمبران نیامدند این حرف را بزنند. پیغمبران گفتند حق، هم گرفتنی است و هم دادنی؛ یعنی مظلوم و پایمال شده را توصیه كردند به اینكه برو حق را بگیر، و از آن طرف ظالم را وادار كردند علیه خودش قیام كند كه حق را بدهد، و در این كار خودشان هم كامیاب و موفق شدند. دعا می كنم:

خدایا از تو می خواهیم به حق آن آزادمردان واقعی كه آزادی معنوی را در درجه ی اول داشتند، به ما توفیق عنایت كنی كه از نفس امّاره ی خودمان آزاد شویم.

خدایا به ما آزادی معنوی عنایت كن، آزادی اجتماعی عنایت كن، خیر دنیا و آخرت به همه ی ما كرامت بفرما.

خدایا ما را به حقایق اسلام آشنا بفرما، حاجات مشروعه ی همه ی ما را برآور.

خدایا اموات همه ی ما را ببخش و بیامرز.

رحم اللّه من قرأ الفاتحة مع الصّلوات

---