یك نزدیك شدن دیگر هم ما داریم كه فقط تعبیر است و نزدیك شدن حقیقی نیست، چطور؟ شما یك صاحب قدرت و مقام یا یك صاحب ثروتی را درنظر بگیرید كه یك قدرت فراوان و ثروت فراوانی دراختیار اوست. آنگاه بعضی از افراد را ما می گوییم از نزدیكان فلان مقام است؛ فلان شخص با فلان مقام نزدیك است. از شما می پرسند شما با فلان صاحب قدرت آیا نزدیك هستید یا نزدیك نیستید؟ مثلاً می گویید نه، من نزدیك نیستم اما فلان كس به او خیلی نزدیك است، چطور؟ من با آن صاحب مقام و قدرت كاری دارم، می خواهم بروم نزد یك آدمی كه به او نزدیكباشد، او مرا به وی معرفی كند تا مشكل من حل شود. این نزدیك شدن چه نوع نزدیك شدنی است؟ اگر شما می گویید ایاز به سلطان محمود نزدیك بود، مقصود از این نزدیك بودن چیست؟ یا برای هر صاحب قدرتی یك چنین چیزی را پیدا می كنید؛ مثلاً می گویید علی علیه السلام به پیغمبر نزدیك بود. آیا مقصود این است كه همیشه فاصله ی مكانی میان پیغمبر و علی كم بود؟ یعنی اگر می آمدند حساب می كردند، همیشه افراد با یك فاصله ای از پیغمبر بودند و آن كه فاصله ی جسمش با فاصله ی جسم پیغمبر از هر فاصله ی دیگر كمتر بود علی بود؟ وقتی می گویید فلان شخص با فلان مقام نزدیك است، آیا مقصودتان این است كه فاصله ی مكانی او كم است؟ نه، مقصود این نیست. اگر این جور باشد پس پیشخدمت درِ اتاق آن مقام از همه ی مردم به او نزدیكتر است، برای اینكه همیشه در فاصله ی سه چهار متری او قرار گرفته و آماده به خدمت است؛ هیچ صاحب قدرت دیگری به اندازه ی پیشخدمت درِ اتاق آن صاحب مقام به او نزدیك نیست و حال آنكه مقصود شما این نیست؛ شما می دانید آن پیشخدمت به آن معنی كه شما می گویید به این آدم نزدیك است اساساً نزدیك نیست.

پس شما به چه معنا می گویید نزد او نزدیك و مقرّب است؟ مقصودتان این است: در دل او، در ذهن او این آدم یك محبوبیت و احترامی دارد كه گفته ی او را به زمین نمی اندازد، خواهش او را رد نمی كند، خواسته ی او برای وی مثل خواسته ی خودش است. این قرب، قرب معنوی است ولی قرب معنوی هم كه می گوییم، درواقع تعبیر است، قرب مجازی است، یعنی خود این با خود او، شخص این با شخص او نزدیك نیست بلكه فقط این در ذهن و روح آن آدم یك محبوبیتی دارد، مورد عنایت و لطف اوست، به این جهت ما می گوییم نزدیك است.

حال معنی اینكه بنده ای به خدا نزدیك می شود چیست؟ مسلماً نزدیكیِ به معنی اول نیست؛ یعنی وقتی ما می گوییم بنده در اثر عبادت به خدا نزدیك می شود، مقصود این نیست كه یك بنده فاصله اش با خدا كم می شود، به این معنا كه قبلاً میان او و خدا فاصله ای وجود داشت، تدریجاً نزدیك و نزدیك می شود به گونه ای كه فاصله كم می شود و آن مرحله ای كه در قرآن می گوید: یا أَیُّهَا اَلْإِنْسانُ إِنَّكَ كادِحٌ إِلی رَبِّكَ كَدْحاً فَمُلاقِیهِ كه اسم آن ملاقات پروردگار و لقاء ربّ است، [تحقق می یابد؛ ] مثل دو جسم كه به یكدیگر می رسند مثلاً شما به قم می رسید، آدم هم به خدامی رسد. این جور كه معنی ندارد و قطعاً مقصود این نیست، چرا؟ برای اینكه گذشته از دهها دلیل عقلی كه در اینجا وجود دارد كه خدا با بندگان خودش فاصله ندارد و خدا مكان ندارد كه چنین فاصله ای فرض بشود، از نظر منطق قرآن و منطق اسلام هم، یعنی منطق نقلی، همانها كه به ما قرب و نزدیكی به خدا را دستور داده اند، همانها كه زُلفای عنداللّه را به ما دستور داده اند، همانها كه به ما گفته اند به خدا نزدیك بشوید، یكی از خدا دور است یكی به خدا نزدیك است، همان منطق گفته است خدا به همه ی موجودات نزدیك است، خدا از هیچ موجودی دور نیست: وَ لَقَدْ خَلَقْنَا اَلْإِنْسانَ وَ نَعْلَمُ ما تُوَسْوِسُ بِهِ نَفْسُهُ وَ نَحْنُ أَقْرَبُ إِلَیْهِ مِنْ حَبْلِ اَلْوَرِیدِ [1]ما از رگ گردن انسان به انسان نزدیكتریم. آیه ی دیگر: وَ هُوَ مَعَكُمْ أَیْنَ ما كُنْتُمْ [2]هر جا كه شما باشید خدا با شماست. خدا از هیچ موجودی دور نیست.

پس به این معنا فاصله را كم كردن معنی ندارد. بله، یك مطلب هست كه بعد عرض می كنم. خدا به همه ی مردم متساویاً نزدیك است بلكه به همه ی اشیاء متساویاً نزدیك است ولی اشیاء متساویاً به خدا نزدیك نیستند. اشیاء احیاناً از خدا دورند ولی خدا به همه ی اشیاء نزدیك است كه این هم رمزی دارد، شاید بتوانم برایتان عرض كنم. به هر حال به آن معنا كه فاصله ی میان دو شئ باشد و ما بخواهیم در اثر عبادت فاصله ی این دو شئ را كم كنیم، نیست.

پس آیا معنی دوم است؟ یعنی قرب به خداوند نظیر تقرّب به مقامات اجتماعی است؟ و به عبارت دیگر تقرّب به خدا یك تعبیر است كه ما به كار می بریم؟ یك مجاز است كه استعمال می كنیم؟ همین طور كه در محاورات اجتماعی خودمان چنین قرارداد كرده ایم؛ یك مطلبی كه واقعاً نزدیك بودن نیست یعنی مورد عنایت بودن، مورد لطف بودن، مورد توجه بودن را قرب و تقرّب نامیده ایم؟ بسیاری از افراد و حتی بسیاری از علما این جور تصور می كنند، می گویند معنی تقرّب به پروردگار همین است، كه درنتیجه، تعبیر و مجاز است. اگر می گوییم پیغمبر اكرم از همه ی افراد دیگر بشر در نزد خدا مقربتر است، یعنی بیشتر مورد عنایت و لطف خداست. بلاتشبیه، نمی خواهم خدا را تشبیه كرده باشم. شما ممكن است چند فرزند داشته باشید و در میان این چند فرزند یكی از فرزندانتان بیشتر مطابق ذوق و سلیقه و ایده آل شما باشد. می گویید من میان بچه هایم این بچه ام از همه ی بچه های دیگرم به من نزدیكتر است یعنی از همه ی آنها بیشتر مورد عنایت من است؛ و الاّ همه ی بچه ها متساویاً به جسم شما نزدیك هستند، همه در یك خانه كنار هم می نشینید، احیاناً آن بچه ای كه شما او را كمتر دوست دارید كنارتان می نشیند و آن بچه ای كه او را بیشتر دوست دارید با دو متر فاصله از شما می نشیند. می گویند معنای مقرب شدنِ نزد پروردگار جز این نیست كه ما بیشتر مورد عنایت پروردگار واقع بشویم و الاّ اینكه ما نزدیك بشویم و به طرف خدا برویم معنی ندارد. همین طور كه معنی ندارد خدا به طرف ما بیاید و خدا به ما نزدیك بشود، همچنین معنی ندارد ما واقعاً به خدا نزدیك بشویم. خدا كه به همه چیز نزدیك است، ما به خدا نزدیك بشویم یعنی چه؟ !

---