.

اشعار دیگری حافظ دارد كه از آنها بوی انكار قیامت فهمیده می شود كه اساساً معلوم نیست آخرِ كاری و قیامتی باشد و آدم نباید فكرش را به این جور چیزها متوجه كند، مثل این شعر معروفش:

یا در آن شعری كه می گوید:

آنجا كه می گوید:

پس یوم الجمعی كه روز رسیدن به یكدیگر است و یوم الحشری كه روز رسیدن همه به یكدیگر است، در كار نیست: «چون بگذریم دیگر نتوان بهم رسیدن» .

تا اینجا شعرها جهان بینی حافظ را تقریباً نشان می دهد. در این جهان بینی تنها چیزی كه باقی مانده، انكار خداست كه صریح دیده نمی شود اگرنه، چیزهایی كه تقریباً در همان حد است وجود دارد. انكار معاد یا خود همان شك در این جهت، چیزی است كه با توحید هم پُری سازگار نیست. از این كه بگذریم، می آییم سراغ چیزهایی كه به منزله ی نتیجه ی این جهان بینی و این افكار است. به اصطلاح آن جهان بینیِ اوست، این ایدئولوژی او؛ یعنی براساس آن فكر دستوری می دهد: حالا كه كار جهان هیچ در هیچ است، حالا كه جبر مطلق است، حالا كه سر از اسرار كون نمی شود درآورد، حالا كه اصلاً كی می داند ما در یك وقتی به همدیگر می رسیم یا نمی رسیم، و بلكه گاهی به صورت جزم می گوید اصلاً دومرتبه به همدیگر نخواهیم رسید، این اصول جهان بینی كه محرز شد، حالا وقت نتیجه گیری است.