یكی دو قرن بشر با این [فكر] سرگرم بود تا اینكه در قرن نوزدهم گفتند نه، علم به تنهایی كافی نیست، فلسفه اجتماعی و ایدئولوژی هم لازم است. از علم به تنهایی كاری ساخته نیست. یك نهضت ضد علم به معنای كافی نبودن علم بدون یك ایدئولوژی به وجود آمد. آمدند برای بشر ایدئولوژی ساختند، «ایسم» های مختلف.

ولی ایدئولوژی، جهان بینی و انسان شناسی می خواهد. باید نظر خودش را درباره انسان و جهان بگوید تا بعد بتواند در مكتب اجتماعی خودش آن نتیجه های ایده آل مقدس را بگیرد. آمد در «جهان بینی» خدا را نفی كرد، در انسان روح را نفی كرد، انسان را به صورت یك ماشین اقتصادی معرفی كرد، بعد خواست یك ایده اجتماعی مقدس بسازد. نشد. چنین چیزی نمی شود: به انسان بگویند در عالم خدایی وجود ندارد، در تو هم هیچ شی ء مقدسی وجود ندارد، اما تو متعهد و ملتزم باش كه برای ایده های مقدس اجتماعی كار بكنی، متعهد باش آز و حرص نداشته باشی، ظلم نكنی و دلت به حال دیگران بسوزد. بدیهی است ایندو ضد یكدیگرند.

آن تعلیمات اساسی فلسفی جهان بینی انسان شناسی برضد این ایده اجتماعی است.

ژرژ پولیتسر در كتابش می نویسد: «ما اگرچه از نظر فلسفی ماتریالیست هستیم، از نظر اخلاقی ایده آلیست هستیم. » مگر می شود انسان از نظر فلسفی ماتریالیست باشد، از نظر اخلاقی ایده آلیست؟ ! با گفتن كه درست نمی شود. مدتی خودشان را سرگرم این كار كردند. ولی مگر چنین چیزی امكان دارد؟ ! همه این تلاشها برای این است كه از ایمان فرار كنند. ابتدا گفتند: ایمان نه، علم. ولی علم به تنهایی كار نكرد. بعد گفتند: ایمان نه، فلسفه اجتماعی، مسلك، مرام. ولی مرام بر [اساس ] این جهان بینی ها عملاً می بینیم شكست خورده، چون هیچ جنبه انسانی ندارد. پیروزیها باز همان پیروزیهای سیاسی و همان سازشكاریهاست. باز دعواها همه سر لحاف ملا نصرالدین است. قطب شرقش را ببین، قطب غربش را ببین؛ امپریالیسمش را ببین، سوسیالیسمش را ببین. آخر كار باز از همان جا سر در آورد كه در گذشته سر درمی آوردند.