حالا من دو مثال برای شما ذكر می كنم: موریس مترلینگ كتابهای زیادی دارد. كتابی راجع به زنبور عسل و كتابی راجع به موریانه نوشته، و شاید همه كتابهایش در ایران ترجمه شده چون نویسنده زبردستی بوده است. او در ایرانِ ما به عنوان یك فیلسوف بزرگ به اصطلاح قالب زده شده و معرفی گردیده، ولی به هر صورت مردی دانشمند و نویسنده بسیار مقتدری بوده است. در دنیای اروپا ادبیات و فلسفه با یكدیگر آمیخته شده. از آنجا كه آمیختن ادب و فلسفه، ادبیات را- كه بیشتر براساس ذوقیات و تخیلات است، یعنی بیشتر به ذوق انسان ارتباط دارد تا به فكر- غنی می كند و فلسفه را فقیر، این آمیختنْ ادب اروپایی را غنی كرده است و فلسفه اروپایی را فقیر. این مرد آنچه هست این است كه یك نویسنده مقتدر است. من همیشه گفته ام كه محمد مسعود ایرانی ما اگر در اروپا می بود، حتما به نام یك فیلسوف معروف می شد، چون او برای خودش نویسنده ای بود كه مانند مترلینگ می توانست به همدیگر ببافد. ولی در ایرانِ ما هیچ وقت اینها را به عنوان فیلسوف نمی شناسند و نمی توانند بشناسند. زندگی زنبور عسل یك زندگی اعجاب آور و غیرقابل توجیه از نظر مادی است كه این حیوان این آگاهیهای عجیب را چگونه دارد؟ هیچ نشده كه این مطلبتوجیه بشود. قرآن هم صریحا می گوید: وَ أَوْحی رَبُّكَ إِلَی اَلنَّحْلِ [1]پروردگار تو به زنبور عسل وحی كرده؛ یعنی این نوعی الهام ماورایی است در درون این حیوان.

قرآن، هم درباره زنبور عسل و هم درباره مورچه حرفهای شگفتی گفته است و این دو حشره امروز شناخته شده اند و فوق العاده عجیب شناخته شده اند. درباره مورچه از این هم بالاتر گفته است كه وقتی سلیمان به وادی مورچگان رسید [مورچه ای چنین گفت ] و می رساند كه اساسا مورچه دارای فهم و دركی بالاتر از زنبور عسل است و حتی میان مورچگان تبادل سخن و مكالمه و اعلام و اِخبار هست. و امروز تازه پنجاه سال است كه علم این مطلب را كشف كرده. حَتّی إِذا أَتَوْا عَلی وادِ اَلنَّمْلِ قالَتْ نَمْلَةٌ یا أَیُّهَا اَلنَّمْلُ اُدْخُلُوا مَساكِنَكُمْ لا یَحْطِمَنَّكُمْ سُلَیْمانُ وَ جُنُودُهُ وَ هُمْ لا یَشْعُرُونَ [2].

سلیمان با جنودش دارند حركت می كنند. این مورچه حس می كند، به مورچگان فرمان می دهد كه: ای مورچگان! در لانه های خودتان پنهان بشوید كه سلیمان و كسانش شعورشان نمی رسد، شما را پایمال می كنند. ولی سلیمان كه خدای متعال به او منطق الطیر و منطق غیر طیر داده بود، این را درك می كند و با آن مورچه مكالمه می كند. علم امروز ثابت كرده كه مورچه ها با شاخكهای خودشان موجهایی می فرستند و تحویل می گیرند و ما فی الضمیر خودشان را به یكدیگر حالی می كنند.

قرآن این مطلب را با توجه به اینكه این حیوان هیچ مكتبی ندیده و [درسی ] نخوانده [بیان می كند. ] هزاران تحقیق شده؛ در میان آنها تعلیم و تعلّم نیست و مثلاً مهندسین از زنبوران عسل یك دانشكده فنی تأسیس نكرده اند كه شاگردهای خودشان را بیاموزند، بلكه بچه مهندسشان مهندس به دنیا می آید. قرآن در كمال صراحت می گوید: وَ اَوْحی رَبُّكَ اِلَی النَّحْلِ وحی و الهامِ الهی است. جواب دیگری هم بشر نتوانسته به این مطلب بدهد كه جز وحی الهی چیز دیگری می تواند باشد. آقای موریس مترلینگ اینها همه را می گوید، ولی وقتی می رسد به این اعجابها كه این معلومات از كجاست، می گوید: روح كندو وحی می كند. شما را به خدا فكر كنید چقدر این حرف احمقانه است! كندو جز همین زنبورهای عسل كه چیزی نیست. اگر این زنبورهای عسل را بگیریم، كندو یك عده جمادات بیشتر نیست. روح كندو یعنی چه؟ ! می گوید: روح كندو به اینها الهام می كند. خوب روح كندو خودش از كجا فهمید؟ تازه روح كندو كه از روح زنبور عسل بالاتر نیست. چرا این را می گوید؟ برای اینكه خدای ناخواسته مسئله خدا در میان نیاید و بعد نگویند آقای موریس مترلینگ! پس قطعا خدایی در عالم وجود دارد، و در این صورت قصه الف است و دنبالش ب و دنبالش ت و دنبالش ث و دنبالش ج، هزاران مسئولیت، و دیگر تو آقای موریس مترلینگ نمی توانی آزاد به آن گونه كه دل خودت می خواهد زندگی كنی.

---