در فلسفه اسلامی مسئله كمال و سعادت مطرح است. بوعلی در اشارات و بعضی دیگر این مسئله را طرح كرده اند. آنها معتقدند كه سعادت را از كمال و كمال را از سعادت نمی شود تفكیك كرد، هر كمالی خود نوعی سعادت است، كه توضیح آن را بعدا به عرض شما می رسانم. ولی كانت اینها را از یكدیگر تفكیك می كند و بعد می گوید: این، كار بسیار مشكلی است كه ما تكلیف را- به قول او- از زیبایی جدا كنیم، اخلاق را از سعادت جدا كنیم و حال آنكه همه فلاسفه دنیا اخلاق را ملازم با سعادت می دانند. مثلاً فارابی- كه درباره سعادت، زیاد بحث می كند و چند كتاب در این زمینه نوشته و اسم یك كتابش تحصیل السعاده است- اصلاً اخلاق و سعادت را با یكدیگر توأم می بیند. یا از نظر اخلاقیونی مثل صاحب جامع السعادات و صاحب معراج السعاده كه كتابهایشان كتابهای اخلاقی است، اصلاً مفهوم سعادت ركن اخلاق است. ولی كانت می گوید: اخلاق سر و كارش با سعادت نیست، سرو كارش با كمال است. بعد خودش به خودش اعتراض می كند كه اگر بنا بشود اخلاق از سعادت جدا گردد، كار اخلاق خیلی دشوار می شود؛ یك آدم اخلاقی با اطمینان به اینكه دارد از سعادت دور می شود باید فرمان حس اخلاقی خودش را بپذیرد، و این كار بسیار دشواری است. می گوید: قبول دارم دشوار است، ولی تنها راه صعود به ملكوت همین است كه انسان راه كمال را انتخاب كند نه راه سعادت را. اینجا یك ایراد خیلی واضحی هست به جناب كانت كه اینكه سخن از انتهاء بهملكوت می گویی، آیا انسان وقتی به ملكوت اعلی برسد سعادتمند است یا شقاوتمند؟ آیا كمال كه انسان را به ملكوت می رساند، به سعادت می رساند یا به شقاوت؟ ناچار می گوید به سعادت. از اینجا معلوم می شود آن سعادتی كه او می گوید، سعادت حسی است یعنی خوشی مادی دنیوی، و الاّ اساسا نمی شود سعادت را از كمال جدا كرد و همچنان كه بوعلی و امثال او گفته اند سعادت و كمال غیرقابل انفكاك اند. كانت هم در آخر امر نتوانست ایندو را از هم جدا كند. برای اینكه حرفش را توجیه كنیم، باید بگوییم مقصود او از سعادت آن چیزی است كه قدمای ما آن را سعادت حسی می نامند. آنها هم قائل به دو سعادت اند: سعادت حسی و سعادت غیرحسی.