در مورد عقل- ای افسوس! - شما كدام كتاب مذهبی را در دنیا پیدا می كنید كه به اندازه ی قرآن برای عقل احترام قائل شده باشد؟ شما چنین افتخاری را كه در فقه اسلامی- مخصوصاً در فقه شیعه- هست در كجای دنیا پیدا می كنید؟ وقتی كه منابع تشریع را ذكر می كنند، می گویند كتاب، سنت، اجماع (یعنی عمل قطعی كه دلیل باشد بر اینكه از پیغمبر رسیده است) ، چهارم عقل. این عقلی كه دنیای مسیحی راه نمی دهد از نزدیكِ مذهب عبور كند، اسلام او را به عنوان یكی از منابع تشریع خودش می شمارد. ما در قرآن هیچ جا تعبیری نمی بینیم كه كلمه ی تند و خشنی به كار برده باشد مگر یكی دوجا. یك جا درباره ی كسانی است كه تعقل نمی كنند: وَ یَجْعَلُ اَلرِّجْسَ عَلَی اَلَّذِینَ لا یَعْقِلُونَ [1].

یك نكته ی دیگر هم خیلی جالب است. شما در میان هو كردن ها یعنی در میان تقبیح كردن دیگران، انواع تقبیحها را می بینید. یكی به دیگری می گویدای بی حمیّت! دیگری می گوید: ای بی دین! یك جمله ی روشنفكرانه اخیراً در زمان ما پیدا شده است؛ روشنفكرها وقتی می خواهند دیگران را تحقیر كنند می گویند برو مرتجع، برو كهنه فكر، برو مقلّد؛ روشنفكر باش. اولین كتابی در دنیا كه وقتی خواسته دیگری را تحقیر كند او را به ارتجاع نسبت داده، قرآن است. قرآن وقتی كافر را تحقیر می كند می گوید برو بی شعور، برو پیرو آباء و اجداد، برو غیرقادر به تجزیه و تحلیل: أَ فَلا یَعْقِلُونَ- أَ فَلا تَتَفَكَّرُونَ عقلت كجاست؟ تو كه اهلإِنّا وَجَدْنا آباءَنا عَلی أُمَّةٍ [2]هستی! برو دنبال كارت! كدام كتاب را شما پیدا می كنید كه چنین منطق و چنین لحنی داشته باشد غیر از قرآن؟

---