در غیر مقبوض به عقد فاسد چطور؟ در اینجا دو حالت پیش می آید: یك وقت ید، ید امین است. مثلاً شما مالی را به امانت به كسی سپرده اید، ودیعه سپرده اید یا اجاره داده اید. در اینجا آن شخص حكم امین را دارد و امین ضامن نیست مگر اینكه مقصر باشد. اگر بدون تقصیر او مال تلف شود، ضامن نیست. فرضاً شما اتومبیلی كرایه می كنید و علیرغم رعایت شما دزد آن را می برد. اینجا شما ضامن نیستید. اما اگر در حفظ آن كوتاهی كرده باشید، مثلاً اتومبیل را در جایی كه نباید بگذارید گذاشته باشید، ضامن هستید. بنابراین مستأجر در حكم امین است و هر خسارتی كه به خانه وارد شود اگر منشأ آن كوتاهی مستأجر بوده باشد، ضامن هموست. در غیر این صورت، مثلاً هواپیمایی از آسمان بیفتد و خانه را خراب كند، او دیگر ضامن نیست. اساساً می گویند: غیر از ید امین هر ید دیگری حكم غاصب را دارد.

اینها خود نوعی مسؤولیت است.

البته در ضمانت ممكن است عمل حرام نباشد ولی به هر حال شخص ضامن است. مثلاً شما به خیال اینكه مالی به فردی تعلق دارد آن را از وی می خرید. بعد معلوم می شود مال دزدی است. الان در دست شماست و شما غاصب نیستید، چرا كه به قصد پول دادن و خریدن این كار را كرده اید. اما از طرفی امین هم نیستید. شما اكنون ضامن این مال هستید و اگر تلف بشود- ولو بدون تقصیر- باز شما ضامن هستید. منتها در این گونه موارد، شما اگرچه ضامن هستید و باید خسارت بپردازیدولی حق دارید به آن كسی كه سبب شده شما این خسارت را بپردازید- یعنی آن دزد- مراجعه كنید و از او بگیرید. صاحب مال می تواند به آن دزد مراجعه كند و پولش را بگیرد. اگر این كار را كرد، دیگر حق مراجعه به شما را ندارد. اما اگر صاحب مال به شما مراجعه كرد می تواند پول را از شما بگیرد و شما هم حق دارید كه بروید از آن دزد بگیرید زیرا مال را شما ندزدیده اید، او دزدیده است، بنابراین منشأ خسارت هموست، او باید پول را بپردازد. پس یك نوع مسؤولیت، مسؤولیت غاصب است یا كسی كه در حكم غاصب است و یا مسؤولیتی كه امین دارد.