دلیل دوم مطلبی است كه علمای اصول گفته اند، كه اگر بتوانم برایتان توضیح بدهم می توانم مطلب خود را درباره این آیه گفته باشم.

می گویند: «ما مِنْ عامٍّ اِلاّ وَ قَدْ خُصَّ» یعنی هیچ قانونی نیست مگر اینكه یك نوع استثنا برمی دارد. راست هم هست. به ما می گویند روزه بگیرید و می گویند مسافر شدی روزه نگیر، مریض شدی روزه نگیر. در نماز همین جور، در غیر نماز همین جور. می گویند هیچ عامّی نیست مگر اینكه استثنا دارد. به خود همین قاعده هم كه هیچ عامّی نیست مگر اینكه استثنا خورده، استثنا خورده، یعنی بعضی از عامهاست كه واقعاً استثنا نخورده و استثنا نمی پذیرد.

مقصود این است كه بعضی از امور است كه ابا دارد از تخصیص، یعنی ابا دارد از استثنا، آهنگ این عموم آهنگی است كه نمی تواند استثنا بپذیرد. مثلاً در قرآن آمده است: وَ إِنْ تَشْكُرُوا یَرْضَهُ لَكُمْ [1]اگر شاكر الهی باشید خدا می پسندد. این كلی استثنا نمی پذیرد، یعنی ممكن نیست یك وقت انسانی واقعاً شاكر باشد ولی خدا نپسندد؛ نه، این دیگر چیزی نیست كه در یك مورد بالخصوص طور دیگر باشد مگر اینكه شكر نباشد.

حال در باب ناسخ و منسوخ هم همین جور است. بعضی از آهنگهاست كه اساساً نسخ پذیر نیست، چون نسخ معنایش این است كه منسوخ یك امر موقت است، در حالی كه آهنگ آهنگی است كه موقت بودن را نمی پذیرد؛ این اگر باشد باید همیشگی باشد، چطور؟ حال برایتان مثالی می زنم.

مثلاً اگر در قرآن وارد شده كه: لا تَعْتَدُوا إِنَّ اَللّهَ لا یُحِبُّ اَلْمُعْتَدِینَ [2]یعنی متجاوز نباشید كه خدا تجاوزكاران را دوست نمی دارد، اینجا یك عمومی دارد از نظر افراد و یك استمراری دارد از نظر زمان. آیا ما می توانیم برای این عام استثنا قائل شویم، بگوییم خدا ظالم را دوست نمی دارد مگر بعضی از ظالمان را؟ ! یعنی قدوسیت الوهیت از یك طرف و پلیدی و ظلم از طرف دیگر چیزی نیست كه قابل جوش خوردن باشد كه بگوییم خدا تجاوز كنندگان را دوست نمی دارد مگر آقای فلان كس و آقای فلان كس را. این عام «مگر» نمی پذیرد. این مثل روزه گرفتن نیست كه می گویند آقا روزه بگیر «مگر» اینكه اینچنین باشی. ممكن است در یك شرایطی انسان روزه نگیرد، اما ظلم چیزی نیست كه بگوییم در یك شرایطی ظلم بكن در یك شرایطی ظلم نكن. هرجا كه ظلم باشد نباید كرد. از هركه می خواهد باشد، از پیغمبر خدا هم ظلم ناستوده است، مثل معصیت و نافرمانی است. خدا هیچ معصیتكاری را دوست نمی دارد، نمی شود گفت مگر پیغمبرانش. اگر پیغمبران هم العیاذباللّه معصیت كنند خدا آنها را هم دوست نمی دارد. فرق پیغمبر و غیر پیغمبر در این است كه او معصیت نمی كند و دیگری معصیت می كند نه آنكه او معصیت می كند و خدا در عین اینكه او معصیت می كند باز هم دوستش دارد. این را می گوییم عامّی كه تخصیص و استثنا نمی پذیرد.

از نظر زمان هم همین جور است. آیا می شود گفت كه این یك قانونی است كه مخصوص یك زمان است، در یك زمان معین خدا متجاوزان را دوست ندارد ولی ده سالی كه بگذرد خدا این حكم را لغو می كند و می گوید ما از این به بعد متجاوزان را دوست می داریم؟ این آهنگ آهنگی نیست كه نسخ بپذیرد.

ما در آیات جهاد می بینیم قرآن با چه آهنگی وارد شده است: وَ قاتِلُوا فِی سَبِیلِ اللّهِ اَلَّذِینَ یُقاتِلُونَكُمْ وَ لا تَعْتَدُوا إِنَّ اَللّهَ لا یُحِبُّ اَلْمُعْتَدِینَ [3]با آنان كه با شما می جنگند، با آنان كه به نوعی تجاوز دست زده اند بجنگید، ولی شما متجاوز نباشید. با متجاوز جنگیدن تجاوز نیست، ولی با غیر متجاوز جنگیدن تجاوز است و جایز نیست. با متجاوز بجنگید تا تجاوز به وجود نیاید اما اگر با غیر متجاوز بجنگید خودتان متجاوزید. این دیگر امری نیست كه نسخ پذیر باشد. مثلاً می شود در یك مدتی اجازه جهاد و دفاع ندهد و بگوید به خاطر مصلحتی مدتی صبر كنید، تحمل كنید، بعد دستور جهاد بدهد، یعنی دستور صبر را لغو كند برای اینكه برای مدت موقت بوده. این دستور را كه لغو می كند معنایش این است كه آن را از اول موقت قرار داده است.

---