یك ردیف آیات دیگر هم داریم، این ردیف آیات را هم ذكر كنیم. به طور كلی اسلام به مسئله صلح اهمیت می دهد. در یك آیه تصریح می كند: وَ اَلصُّلْحُ خَیْرٌ [1]صلح بهتر است. و عرض كردیم صلح غیر از ذلت و زیر بار زور رفتن و تسلیم است. در یك آیه می فرماید: یا أَیُّهَا اَلَّذِینَ آمَنُوا اُدْخُلُوا فِی اَلسِّلْمِ كَافَّةً [2]بنا بر اینكه مقصود از سلم صلح باشد.

ولی از اینها صریحتر این آیه است: وَ إِنْ جَنَحُوا لِلسَّلْمِ فَاجْنَحْ لَها وَ تَوَكَّلْ عَلَی اَللّهِ [3]ای پیغمبر! اگر مخالفین تو طرفدار صلح بشوند و بال خودشان را برای صلح پهن كنند تو هم آماده صلح باش، یعنی اگر آنها صلح طلب باشند تو هم صلح طلب باش. پس این آیات نیز نشان می دهد كه اسلام روحش روح صلح است.

در آیه دیگر كه در سوره توبه است می فرماید: فَإِنِ اِعْتَزَلُوكُمْ فَلَمْ یُقاتِلُوكُمْ وَ أَلْقَوْا إِلَیْكُمُ اَلسَّلَمَ فَما جَعَلَ اَللّهُ لَكُمْ عَلَیْهِمْ سَبِیلاً [4]ای پیغمبر! اگر اینها از جنگ كناره گیری كردند و با شما نجنگیدند و اظهار صلح كردند و گفتند ما حاضریم با شما صلح كنیم خدا به تو اجازه نمی دهد دیگر از اینجا بیشتر جلو بروی و با اینها بجنگی.

در یك جای دیگر هم در قرآن درباره ی منافقین می گوید: فَإِنْ تَوَلَّوْا فَخُذُوهُمْ وَ اُقْتُلُوهُمْ حَیْثُ وَجَدْتُمُوهُمْ وَ لا تَتَّخِذُوا مِنْهُمْ وَلِیًّا وَ لا نَصِیراً. `إِلاَّ اَلَّذِینَ یَصِلُونَ إِلی قَوْمٍ بَیْنَكُمْ وَ بَیْنَهُمْ مِیثاقٌ أَوْ جاؤُكُمْ حَصِرَتْ صُدُورُهُمْ أَنْ یُقاتِلُوكُمْ أَوْ یُقاتِلُوا قَوْمَهُمْ [5]اگر منافقینی كه با شما در جنگند فرار كنند بگیریدشان و بكشیدشان هرجا پیدا كردید، با اینها دوست نشوید و از اینها كمك نگیرید، مگر آنان كه با هم پیمانان شما متصل می شوند و حاضرند با شما هم پیمان بشوند، آنها را نكشید، یا كسانی كه خودشان از جنگیدن خسته هستند با آنها جنگ نكنید.

ما در اینجا چهار ردیف آیات ذكر كردیم: یك ردیف آیاتی بود كه به صورت مطلق می گوید بجنگید، كه اگر ما بودیم و این آیات و آیات دیگری نبود ممكن بود بگوییم اسلام دین جنگ است. ردیف دوم آیاتی بود كه جنگیدن با دیگران را مقید می كرد به قیدی مانند اینكه آنها با شما در حال جنگ باشند، یا اینكه آنها یك توده ای از مردم مسلمان یا غیر مسلمان را در زیر مهمیز خودشان قرار داده و آزادی آنها و حقوق آنها را پایمال كرده اند. ردیف سوم آیاتی بود كه صریحاً می گفت دعوت اسلامی اجباری نیست. ردیف چهارم آیاتی بود كه اسلام در آن آیات طرفداری خودش را از صلح صریحاً اعلام می دارد.

---