بسیاری از جنگهایی كه در صدر اسلام واقع شد تحت همین عنوان بود. مسلمین كه می آمدند بجنگند می گفتند: ما با توده های مردم جنگی نداریم، با حكومتها می جنگیم برای اینكه توده ها را از ذلت و بردگی این حكومتها نجات بدهیم. رستم فرخزاد از آن عرب مسلمان پرسید كه هدفتان چیست؟ او گفت: «لِنُخْرِجَ الْعِبادَ مِنْ عِبادَةِ الْعِبادِ اِلی عِبادَةِ اللّهِ» هدفمان این است كه بندگان خدا را، این مردمی كه شما به لطائف الحیل و به زور در زیر یوغ بار بردگی و بندگی خودتان كشیده اید، از بندگی و بردگی شما بیرون بیاوریم و آزادشان كنیم و بنده خدای متعال و بنده خالقشان بكنیم نه بنده بشری مثل خودشان.

پیغمبر اكرم در نامه ای كه به اهل كتاب نوشت مخصوصاً این آیه قرآن راگنجاند: قُلْ یا أَهْلَ اَلْكِتابِ تَعالَوْا إِلی كَلِمَةٍ سَواءٍ بَیْنَنا وَ بَیْنَكُمْ أَلاّ نَعْبُدَ إِلاَّ اَللّهَ وَ لا نُشْرِكَ بِهِ شَیْئاً وَ لا یَتَّخِذَ بَعْضُنا بَعْضاً أَرْباباً مِنْ دُونِ اَللّهِ [1]بگو به این اهل كتاب (همین اهل كتابی كه دستور جهاد با آنها آمده است) بیایید به سوی یك سخن كه این سخن نسبتش میان ما و شما بالسویه است؛ یعنی نمی گویم سخنی را كه به سود ما و مربوط به ماست بپذیرید، می گویم یك چیزی را كه به سود همه و مربوط به همه است بپذیرید.

یك وقت است مثلاً ما به مردمی می گوییم كه بیایید شما زبان ما را بپذیرید. آنها حق دارند بگویند چرا؟ ما خودمان زبانی داریم شما هم زبانی دارید، چرا ما بیاییم زبان شما را بپذیریم؟ یا می گوییم شما بیایید رسم و عادت مخصوص ما را بپذیرید.

ممكن است بگویند چرا ما رسم شما را بپذیریم؟ رسم خودمان را می پذیریم. اما یك وقت می گوییم بیایید این چیزی را بپذیرید كه نه مال ماست نه مال شما، مال همه است، خدایی خدای همه مان را بپذیریم. این كه دیگر مربوط به ما نیست، همان ذات را بپرستیم كه هم خالق شماست و هم خالق ما، نسبتش با شما و با ما مثل یكدیگر است. فرمود: تَعالَوْا إِلی كَلِمَةٍ سَواءٍ بَیْنَنا وَ بَیْنَكُمْ جز اللّه را كه خالق همه ماست نپرستیم. یك سخن دیگر كه برای ما و شما هر دو علی السویه است این است: وَ لا یَتَّخِذَ بَعْضُنا بَعْضاً أَرْباباً مِنْ دُونِ اَللّهِ اینكه بعضی از ما افراد بشر بعضی دیگر را برای خودمان به عنوان رب و ارباب اتخاذ نكنیم، یعنی نظام آقایی و نوكری ملغی، نظام تساوی میان افراد بشر برقرار.

این آیه تصریح می كند كه من اگر می جنگم، برای چیزی می جنگم كه آن چیز نسبتش با همه افراد بشر علی السویه است.

این مقدمه را كه دانستید معلوم شد یكی از قیودی كه می تواند مطلق ما را مقید كند این است كه اگر مردمی در زیر بار ظلم یك قومی گرفتار بودند اینجا هم جنگیدن برای آزاد كردن آن مردم جایز می شود.

حال دو آیه دیگر را در این زمینه می خوانم. یكی آیه 39 از سوره انفال است.

می فرماید: وَ قاتِلُوهُمْ حَتّی لا تَكُونَ فِتْنَةٌ وَ یَكُونَ اَلدِّینُ كُلُّهُ لِلّهِ بجنگید با آنها تا فتنه از میان برود. مقصود از «فتنه» چیست؟ یعنی آنها كه می آیند شما را تفتین می كنند و می خواهند مسلمانان را از دین خودشان خارج كنند با آنها بجنگید تا اینكه این فتنه از میان برود. این هم خودش یك قید است. یك قید دیگر در آیه 75 از سوره نساء است: وَ ما لَكُمْ لا تُقاتِلُونَ فِی سَبِیلِ اَللّهِ وَ اَلْمُسْتَضْعَفِینَ مِنَ اَلرِّجالِ وَ اَلنِّساءِ وَ اَلْوِلْدانِ ای مسلمانان! چرا در راه خدا و در راه آن مردمی كه بیچاره اند از مرد و زن و بچه، بیچارگانی كه گرفتار شده اند، چرا برای نجات اینها نمی جنگید؟

---