لازم است بعضی اصطلاحات خاص فقها را ذكر كنیم. از آن جمله این است كه
فقها احكام را، یعنی مقررات موضوعه الهی را، به دو قسم تقسیم می كنند: حكم
تكلیفی، حكم وضعی.
حكم تكلیفی یعنی وجوب، حرمت، استحباب، كراهت، اباحه.
مجموعه آثار شهید مطهری . ج20، ص: 66
این پنج حكم به عنوان «احكام خمسه ی تكلیفیّه» خوانده می شوند.
می گویند از نظر اسلام هیچ كاری از كارها خالی از این پنج حكم نیست، یا
واجب است یعنی باید انجام یابد و نباید ترك شود، مانند نمازهای یومیه؛ و یا حرام
است یعنی نباید انجام یابد و باید ترك شود، مانند دروغ، ظلم، شرب خمر و امثال
اینها؛ و یا مستحب است یعنی خوب است انجام یابد ولی اگر انجام نیافت مجازات
ندارد، مانند نمازهای نافله ی یومیه؛ و یا مكروه است یعنی خوب است انجام نیابد ولی
اگر انجام یافت مجازات ندارد، مانند سخن دنیا گفتن در مسجد كه جای عبادت
است؛ و یا مباح است یعنی فعل و تركش علی السویه است، مانند اغلب كارها.
احكام تكلیفی همه از قبیل بكن و نكن یعنی از قبیل امر ونهی و یا رخصت است.
اما احكام وضعی از این قبیل نیست، مانند زوجیت، مالكیت، شرطیت، سببیت و
امثال اینها.