مطلق و مقید هم چیزی است شبیه عام و خاص، چیزی كه هست عام و خاص در مورد افراد است و مطلق و مقید در مورد احوال و صفات. عام و خاص در مورد اموری است كلی كه دارای افراد موجود متعدد و احیاناً بی نهایت است و بعضی از انواع و یا افراد آن عام به وسیله دلیل خاص از آن عموم خارج شده اند، ولی مطلق و مقید مربوط است به طبیعت و ماهیتی كه متعلَّق تكلیف است و مكلف موظف است آن را ایجاد نماید.

اگر آن طبیعت متعلَّق تكلیف قید خاص نداشته باشد مطلق است و اگر قید خاص برای آن در نظر بگیریم مقید است.

مثلاً در مثالی كه قبلاً ذكر كردیم به پیغمبر اكرم امر شده كه هنگام اخذ زكات از مسلمین به آنها دعا كن و درود بفرست(صَلِّ عَلَیْهِمْ) . این دستور از آن نظر كه مثلاً با صدای بلند باشد یا آهسته، در حضور جمع باشد و یا حضور خود طرف كافی است، مطلق است.

اكنون می گوییم اگر دلیل دیگری از قرآن یا حدیث معتبر نداشته باشیم كه یكی از قیود بالا را ذكر كرده باشد ما به اطلاق جمله ی «وَ صَلِّ عَلَیْهِمْ » عمل می كنیم، یعنی آزادیم كه به هر صورت بخواهیم انجام دهیم. ولی اگر دلیل دیگری معتبر پیدا شد و گفت كه مثلاً این عمل باید با صدای بلند باشد و یا باید در حضور جمع و در مسجد باشد، در اینجا مطلق را حمل بر مقید می كنیم یعنی آن دلیل دیگر را مقیِّدِ (به كسر یاء) این جمله قرار می دهیم. نام این عمل «تقیید» است.