حجیت عقل از نظر شیعه به این معنی است كه اگر در موردی عقل یك حكم قطعی داشت، آن حكم به حكم اینكه قطعی و یقینی است حجت است.

اینجا این پرسش پیش می آید كه آیا مسائل شرعی در حوزه حكم عقل هست تا عقل بتواند حكم قطعی درباره آنها بنماید یا نه؟ ما به این پرسش آنگاه كه به تفصیل درباره ی كلیات مسائل علم اصول بحث می كنیم پاسخ خواهیم گفت.

گروه اخباریین شیعه- چنانكه قبلاً هم بدان اشاره كردیم- عقل را به هیچ وجه حجت نمی شمارند.

در میان نحله های فقهی اهل تسنن- یعنی مذاهب حنفی، شافعی، مالكی، حنبلی - ابوحنیفه قیاس را دلیل چهارم می شمارد. از نظر حنفیها منابع فقه چهار است:

كتاب، سنت، اجماع، قیاس. قیاس همان چیزی است كه در منطق به نام «تمثیل» خواندیم.

مالكیها و حنبلیها، خصوصاً حنبلیها، هیچ گونه توجهی به قیاس ندارند، اما شافعیها به پیروی از پیشواشان محمدبن ادریس شافعی حالت بین بین دارند، یعنی بیش از حنفیها به حدیث توجه دارند و بیش از مالكیها و حنبلیها به قیاس.

در اصطلاح فقهای قدیم گاهی به قیاس «رأی» یا «اجتهاد رأی» هم اطلاق می كرده اند.

از نظر علمای شیعه، به حكم اینكه قیاس صرفاً پیروی از ظنّ و گمان و خیال است و به حكم اینكه كلیاتی كه از طرف شارع مقدس اسلام و جانشینان او رسیده است وافی به جوابگویی است، رجوع به قیاس به هیچ وجه جایز نیست.