ابا و امتناع امام صادق تنها به این علت نبود كه می دانست بنی العباس مانع خواهند
شد و آن حضرت را شهید خواهند كرد. اگر می دانست كه شهادت آن حضرت برای
اسلام و مسلمین اثر بهتری دارد شهادت را انتخاب می كرد همان طوری كه امام حسین
علیه السلام به همین دلیل شهادت را انتخاب كرد. در آن عصر- كه به خصوصیات آن اشاره
خواهیم كرد- آن چیزی كه بهتر و مفیدتر بود رهبری یك نهضت علمی و فكری و
تربیتی بود كه اثر آن تا امروز هست؛ همان طوری كه در عصر امام حسین آن نهضت
ضرورت داشت و آن نیز آنطور بجا و مناسب بود كه اثرش هنوز باقی است.
جان مطلب همین جاست كه در همه ی این كارها، از قیام و جهاد و امر به معروف و
نهی از منكرها و از سكوت و تقیه ها، باید به اثر و نتیجه ی آنها در آن موقع توجه كرد.
اینها اموری نیست كه به شكل یك امر تعبدی از قبیل وضو و غسل و نماز و روزه
صورت بگیرد. اثر این كارها در مواقع مختلف و زمانهای مختلف و اوضاع و شرایط
مختلف فرق می كند. گاهی اثر قیام و جهاد برای اسلام نافعتر است و گاهی اثر سكوت
و تقیه. گاهی شكل و صورت قیام فرق می كند. همه ی اینها بستگی دارد به خصوصیت
عصر و زمان و اوضاع و احوال روز، و یك تشخیص عمیق در این مورد ضرورت
دارد؛ اشتباه تشخیص دادن زیانها به اسلام می رساند.