ایضاً در كامل ابن اثیر، جلد 3، صفحه ی 268: فلمّا اجتمعت الكتب (كتب اتباع یزید بالكوفة) عند یزید دعا سرجون مولی معاویة فأقرأه الكتب و استشاره فیمن یولّیه الكوفة، و كان یزید عاتباً علی عبید الله بن زیاد، فقال له سرجون: أ رأیت لو نشر لك معاویة كنت تأخذ برأیه؟ قال: نعم. فأخرج عهد عبید الله علی الكوفة. (عهد عبید الله نزد سرجون چه می كرده است؟ ! آیا خود دلیل بر نوعی نقشه ی ماهرانه نیست؟ )فقال: هذا رأی معاویة و مات و قد أمر بهذا الكتاب. فأخذ برأیه و جمع الكوفة و البصرة لعبید اللّه و كتب إلیه و سیّره إلیه مع مسلم بن عَمْرو الباهلیّ والد قُتَیْبَة فأمره بطلب مسلم بن عقیل و بقتله أو نفیه [2]. . .

در مقدمه ی بررسی تاریخ عاشورا آقای غفاری می نویسد: یزید عموماً عمر خود را در دیرهای نصاری كه آن روز حكم ستون پنجم را داشت به سر می برد و در لهو و لعب روزگار می گذرانید (و قهراً از ارباب دیرها تعلیمات و دستورات می گرفت. و عجب این است كه این مراكز عبادت و انزوا سبب رواج فحشاء و شراب در جهان اسلام شد.

چون شراب و خلوت با زن ممنوع نبود، حجاب نیز معمول نبود، خواه ناخواه همین مراكز عبادت تبدیل به مركز فساد می شد) .

مجموعه آثار شهید مطهری . ج17، ص: 665

یكی از قرائن بر اینكه یزید تحت تأثیر افكار مسیحی بوده است همان شعر معروف وی است كه می گوید:

شُمَیْسَةُ كَرْمٍ بُرْجُها قَعْرُ دَنِّها

وَ مَشْرِقُهَا الساقی وَ مَغْرِبُها فَمی

اِذا نَزَلَتْ مِنْ دَنِّها فی زُجاجَةٍ

حَكَتْ نَفْراً بَیْنَ الْحَطیمِ وَ زَمْزَمِ

فَاِنْ حُرِّمَتْ یَوْماً عَلی دینِ اَحْمَدٍ

فَخُذْها عَلی دینِ الْمَسیحِ بْنِ مَرْیَمِ [3]

در مقدمه ی بررسی تاریخ عاشورا از یعقوبی و دیگران این حكایت معروف را نقل می كند كه در سالی كه معاویه یزید را با لشكری برای فتح بلاد روم فرستاد، در «غَذْقَذونَه» (یا به نقل ابو الشهداء: فرقَدونه) كه در آنجا دیری بود به نام «دیر مُرّان» اطراق كردند و یزید در آن دیر با أمّ كلثوم نامی مشغول عیّاشی و كیف شد، و در اثر بدی هوا لشكر مبتلا به تب و آبله شدند و مرض به قسمی در اردوی مسلمین افتاد كه مثل برگ خزان روی زمین می ریختند و می مردند و هرچه به یزید اصرار كردند هرچه زودتر از این سرزمین كوچ كنیم اعتنا نكرد (اما ظاهراً ابو الشهداء می نویسد: لشكر در نقطه ی دیگری دچار این بیماری شد و یزید در این دیر مانده بود و ملحق به لشكر نمی شد تا این خبر به او رسید و اشعار ذیل را سرود) و این اشعار را سرود:

ما اَنْ اُبالی بِما لاقَتْ جُمُوعُهُمْ

بِالْغَذْقَذونَةِ [4]مِنْ حُمّی وَ مِنْ مومِ

اِذَا اتَّكَأْتُ عَلَی الْاَنْماطِ فی غُرَفٍ [5]

بِدَیْرِ مُرّانٍ عِنْدی اُمُّ كُلْثومِ [6]

[1] . [نویسنده ی كتاب شهید جاوید]

[2] . [پس چون نامه ها (نامه های پیروان یزید در كوفه) نزد یزید جمع شد، سرجون مولای معاویه را خواست و نامه ها را برایش خواند و با او مشورت كرد كه چه كسی را والی كوفه گرداند. یزید آن روزها بر عبید الله بن زیاد خشمگین بود. سرجون به او گفت: بگو بدانم اگر معاویه برایت دستوری داده باشد رأی او را می پذیری؟ گفت: آری. سرجون فرمان (معاویه برای) عبید الله را جهت ولایت كوفه بیرون آورد و گفت این نظر معاویه است و او مرد درحالی كه به این نامه امر كرد. یزید نظر وی را عمل كرد و كوفه و بصره را به عبید سپرد و نامه ای به او نوشت و آن را توسط مسلم بن عمرو باهلی پدر قتیبه به سوی وی ارسال داشت و به او فرمان جستجوی مسلم بن عقیل و كشتن یا تبعیدش را صادر نمود. ]

[3] . [خورشید من كه از انگور است برج آن ته خمره ی شراب است، و از مشرق دست ساقی طلوع كرده و به مغرب دهان من غروب می نماید. و چون از سبو در جام ریخته شود غلغل كردن و زیرورو شدن و حباب ساختنش حكایت از حجّاجی می كند كه بین دیوار كعبه و چاه زمزم مشغول هروله هستند. پس اگر بر دین احمد حرام است تو آن را بر دین عیسی بگیر و سركش. ]

[4] . بالفرقدونة (نسخه بدل) .

[5] . مرتفقاً (نسخه بدل) .

[6] . [مرا چه باك كه تمام لشكر اسلام در «غَذْقَذُونه» از مرض آبله و تب مردند. من اكنون در دیر مُرّان بر بالشهای پر قو تكیه داده و راحتم و امّ كلثوم در آغوش من است. ]