در اینجا باید اوضاع خاصی را كه در زمان معاویه و در اثر خلافت یزید پیدا شده
بود در نظر گرفت:
الف. خود موضوع خلافت موروثی كه جامه ی عمل پوشیدن به آرزوی دیرین
ابو سفیان بود كه گفت: «تَلَقَّفوها تَلَقُّفَ الْكُرَةِ وَ لِتَصیرَنَّ اِلی اَوْلادِكُمْ وِراثَةً. أما وَ الَّذی یَحْلِفُ بِهِ
أَبو سُفْیانَ لا جَنَّةٌ وَ لا نارٌ. . . »
[1]. .
امام در زمان خود معاویه به این امر و به كارهای معاویه معترض بود و حتی در یك
نامه به معاویه نوشت: من می ترسم در نزد خدا از اینكه علیه تو قیام نمی كنم مسئول
باشم. امام در زمان معاویه اقداماتی می كرد كه معلوم بود قصد شورش دارد
[2]
در اینجا یك مطلب هست و آن اینكه این گونه قیامها بلكه مطلق امر به معروف ها و
نهی از منكرها یك وظیفه ی تعبّدی نیست كه ما هر وقت منكری را دیدیم نهی كنیم و بر
ما نباشد كه به نتیجه و اثر كار توجه داشته باشیم، بلكه احتمال اثر یا اطمینان به نتیجه
لازم است، یعنی این كار از نوع كارهایی است كه بر مكلف است نتیجه ی كار را برآورد
كند، و الاّ بی جهت نیرویی را مصرف كرده و به هدر داده است. (مسأله ی اعتقاد امام به
نتیجه ی كارش مربوط است به آنچه قبلاً گفتیم كه امام از نظر عامل امر به معروف و نهی
مجموعه آثار شهید مطهری . ج17، ص: 530
از منكر، منطقش منطق انقلابی و منطق شهید و طرفدار توسعه ی خونریزی و گسترش
انقلاب بود، مطلبی و پیامی داشت كه آن پیام را فقط می خواست با خون رقم كند كه
هرگز پاك نشود. ) آیا امام خود به نتیجه ی كار خود و هدر نرفتن خود معتقد بود یا نه؟ بلی
معتقد بود، به چند دلیل:
الف. در جواب شخصی كه «ریاشی» نقل می كند فرمود: «اِنَّ هؤُلاءِ اَخافونی وَ هذِهِ
كُتُبُ اَهْلِ الْكوفَةِ وَ هُمْ قاتِلی، فَاِذا فَعَلوا ذلِكَ وَ لَمْ یَدَعُوا للّهِ مُحَرَّماً اِلاَّ انْتَهَكوهُ بَعَثَ اللّهُ اِلَیْهِمْ مَنْ
یَقْتُلُهُمْ حَتّی یَكونوا اَذَلَّ مِنْ فَرامِ الْمَرْأَةِ. »
[3](كامل ابن اثیر، جلد 3) .
ب. در روز عاشورا خطاب به مردم فرمود: «ثُمَّ ایْمُ اللّهِ لا تَلْبَثونَ بَعْدَها اِلاّ كَرَیْثِما یُرْكَبُ
الْفَرَسُ حَتّی تَدُورَ بِكُمْ دَوْرَ الرَّحی وَ تَقْلَقَ بِكُمْ قَلَقَ الِْمحْوَرِ»
[4].
ج. در روز عاشورا خطاب به اهل بیت خود فرمود: «اِسْتَعِدُّوا لِلْبَلاءِ وَ اعْلَموا اَنَّ اللّهَ
حافِظُكُمْ وَ مُنْجیكُمْ مِنْ شَرِّ الْاَعْداءِ وَ یُعَذِّبُ اَعادیكُمْ بِاَنْواعِ الْبَلاءِ»
[5]. .
د. به عمر سعد فرمود: به خدا مُلك ری نصیب تو نخواهد شد، می بینم كه بچه های
كوفه به سرت سنگ می پرانند آنطور كه به درخت میوه سنگ می زنند.
[1] . [خلافت را چون توپ به یكدیگر پاس دهید و آن را نزد اولاد خود به ارث نهید. هان سوگند به آنكه ابو سفیان به او سوگند می خورد نه بهشتی در كار است و نه دوزخی. ]
[2] . اما اینكه در نمره ی 6 یادداشتهای «نهضت حسینی» از كتاب آقای صالحی از رجال كَشّی و از الامامة و السّیاسة نقل كردیم كه امام به او نوشت: «لا اُریدُ لَكَ حَرْباً وَ لا عَلَیْكَ خِلافاً» ناظر به زمان حال بود و قطعاً امام در زمان معاویه و برای آن زمان چنین قصدی نداشت.
[3] . [اینان برای من ایجاد وحشت كرده اند، و اینها نامه های دعوت كوفیان است كه اكنون به قتل من كمر بسته اند، و چون دست به خون من بیالایند و حرامی را نگذارند جز اینكه مرتكب شوند، خداوند كسی را برانگیزد تا همه را قتل عام كند تا آنجا كه از كهنه ی رگل زنان بی ارزش تر خواهند شد. ]
[4] . لهوف، ص 42. [سپس به خدا سوگند جز زمان اندكی به اندازه ی زمان سوار شدن بر اسب نمانید تا اینكه این آسیاب به گردش آید و شما را در تنگنای محور خویش گیرد. ]
[5] . [خود را آماده ی بلا كنید، و بدانید كه خداوند حافظ و رهایی بخش شما از دشمنان است، و دشمنانتان را به انواع بلا كیفر خواهد داد. ]