عللی كه از جنبه ی تاریخی می توان خصومت آل علی علیه السلام و آل معاویه را توجیه نمود زیاد است. البته علت اصلی، اختلاف طینت و سرشت آنها بود. مثل این بود كه اینها دو سرشت بودند و روی همین جهت آل علی علیه السلام به ایمان و اخلاق و فضیلت پابند بودند و آل معاویه به منافع و جاه و مقام و مال و ثروت. مجموع علل را می توان گفت عبارت است از: اختلاف نژادی و خونخواهی ها و سیاست یا رقابت سیاسی، كینه ی شخصی، اختلاف در طرز فكر و ادراك و احساسات. البته آل علی علیه السلام منزّه بودند از بعضی از این امور ولی در آل معاویه همه ی این امور تأثیر داشت به علاوه ی احساس حسادتی كه از كرامت آل علی علیه السلام و شرف مردمی آنها می كردند(أَمْ یَحْسُدُونَ اَلنّاسَ عَلی ما آتاهُمُ اَللّهُ مِنْ فَضْلِهِ) [1]. عقّاد می گوید:

و كان هذا التّنافس بینهما (حسین علیه السلام و یزید) یرجع الی كلّ سبب یوجب النّفرة بین رجلین من العصبیّة الی التّراث الموروثة، الی السّیاسة، الی العاطفة الشّخصیة، الی اختلاف الخلیفة و التّفكیر [2].

عنصر آل علی به حسب اصل فطرت و به حسب تربیت و حِجرهایی كه آنها را پرورش داده بود، با عنصر اموی دو عنصر بود.

امیّه و هاشم از قدیم با هم بر سر زعامت اختلاف كردند و امیّه شكست خورد و به شام رفت. در اسلام هم ابو سفیان كه از همه ی قریش زیركتر بود تحت تأثیر عواطف كینه آمیز تا فتح مكه با پیغمبر مبارزه كرد و حال آنكه عقل او اقتضا می كرد زودتر تسلیم شود. أبو لهب هم كه این قدر مخالف پیغمبر بود، چون شوهر خواهر ابو سفیان بود (قصه ی ابو سفیان و عباس و فتح مكه) .

گویند روزی ابو سفیان- بعد از فتح مكه- چشمش به پیغمبر افتاد، با خود گفت:

«لَیْتَ شِعْری بِاَیِّ شَیْ ءٍ غَلَبَنی؟ » [3]رسول اكرم سخن او را شنید یا ضمیرش را خواند؛ آمد و دست به شانه اش زد و فرمود: «بِاللّهِ غَلَبْتُكَ یا أَبا سُفْیانَ! » [4].

---