از مظاهر درخشنده ی حادثه ی كربلا و از تجلّیات بزرگ الهی آن، موضوع جمع كردن حسین بن علی علیه السلام در شب عاشورا اصحاب خود را و سخنرانی برای آنها به آن شكل است. باید در نظر داشت كه این سخنرانی در شب عاشوراست، هنگامی است كه عوامل محیط از هر جهت نامساعد و ناامیدكننده است. در چنین شرایطی هر سردار و رهبری كه تنها مادی فكر كند، جز لب به شكایت باز كردن كاری ندارد؛ منطقش این است: افسوس كه بخت با ما مساعد نشد، تُف بر این روزگار و بر این زندگی! مثل ناپلئون می گوید: طبیعت با من مساعدت نكرد؛ همه ی سخنانش شكایت از روزگار و اظهار یأس است. آنچه شرایط را برای او سخت تر می كند این است كه زنان و فرزندان و خواهرانش تا 24 ساعت دیگر اسیر دست دشمن می شوند. برای یك مرد غیور و فداكار، این خیلی ناگوارتر است.

در یك همچو شرایطی دیگران چه كرده اند؟ ما در تاریخ می خوانیم كه المقنّع وقتی كه محصور شد و در شرایط نامساعد و ناامیدكننده ای قرار گرفت، اول خاندان خود را كشت، بعد خودش را. همچنین است یكی از خلفای اموی هنگام گرفتاری. تاریخ از این نمونه ها بسیار دارد.

اما حسین بن علی علیه السلام وقتی كه شروع كرد به سخنرانی، گفت: «اُثْنی عَلَی اللّهِ اَحْسَنَ الثَّناءِ وَ اَحْمَدُهُ عَلَی السَّرّاءِ وَ الضَّرّاءِ. اَللّهُمَّ اِنّی اَحْمَدُكَ. . . » . با این همه شرایط نامساعد مادی، دم از رضا و سازگاری با عوامل می زند! چرا؟ چون در شرایط معنوی مساعدی زیست می كند. او اعتقاداً و عملاً موحّد و خداپرست است و بعلاوه او به نتیجه ی نهایی كار خود آگاه است. او هدفش مثل اسكندر و ناپلئون جهانگیری نبود كه خود را شكست خورده بداند، هدفش اعلای كلمه ی حق بود و از این نظر كار خود را بسیار سودمند و مؤثر می دید.