یكی از مسائل مربوط به سید الشهداء مسأله ی گریه است. باید مسأله ی گریه و خنده از
چند نظر [بررسی شود] : یكی از نظر اینكه از مختصات و اَعراض خاصه ی انسان به
شمار رفته اند، دیگر از نظر علل و مبادی جسمی و روحی، سوم از نظر آثار و عوارض
جسمی و روحی، چهارم از نظر اخلاقی و عقیده ی علمای اخلاق و آداب، پنجم از نظر
آثار اجتماعی خنده و گریه، ششم انواع خنده ها و گریه ها و آیا همه ی خنده ها خوب
است و همه ی گریه ها بد یا نه؟ و اینكه نوع گریه ی بر امام حسین لذت بخش است و به قلب
صفا و روشنی می دهد، و باید مقایسه ای شود بین مكتب امام حسین و مكتبهای خنده و
كمدی و اشاره ای شود به فیلمهای كمدی و فیلمهای تراژدی و اشعاری كه شعرای ما در
باب گریه و مدح آن گفته اند مثل اینكه:
گریه بر هر درد بی درمان دواست
چشم گریان چشمه ی فیض خداست
در همه ی اینها بحث شود.
خنده و گریه مظهر شدیدترین حالات احساسی انسان است. آن وقتی كه كسی
بتواند مالك خنده و گریه ی مردمی بشود، به حقیقت مالك قلب آنها شده و با عواطف
آنها بازی می كند. كارهای قلبی غیر از كارهای عقلی است. تاكنون با قلبهای مردم از
راه گریه [بر] سید الشهداء بازی شده بدون اینكه تحت كنترل عقل بیاید و هدف داشته
باشد. تنها هدف داشتن كافی نیست، نظم و سازمان هم لازم است.
در مجله ی «رادیو ایران» شماره ی 70 مقاله ای به قلم دكتر حسن علوی (مرز دانش)
مجموعه آثار شهید مطهری . ج17، ص: 479
كه سخنرانی اوست در [برنامه ی] مرز دانش درباره ی اشك چشم دارد كه خالی از فایده
نیست. در آنجا می گوید: اشك تمساح دروغ است. می گوید: داروین در كتاب بیان
احساسات و تألّمات در انسان و حیوان (1890 میلادی) نوشته است كه فیل تحت تأثیر
احساسات می گرید ولی این موضوع به هیچ وجه هنوز تأیید نشده است. می گوید
خنده انواع و اقسام دارد: خنده ی محبت، خنده ی تمسخر، خنده ی شادی، خنده ی تأثر یا
خشم؛ گریه هم همه جا از اثر اندوه و غم نیست و برای همه اتفاق افتاده و چشیده اند
لذت گریه ی شوق را، و منظره ی اشك شوق یكی از بهترین مناظر است. سخن را به این
شعر حافظ ختم می كند:
دل بسی خون به كف آورد ولی دیده بریخت
اللّه اللّه كه تلف كرد و كه اندوخته بود؟
شاعر عرب می گوید: اگر اشك نبود سرزمین وداع آتش می گرفت (كلیله و دمنه) .
سعدی می گوید:
بگذار تا بگریم چون ابر در بهاران
كز سنگ ناله خیزد روز وداع یاران
حافظ می گوید:
دل سنگین تو را اشك من آورد به راه
سنگ را سیل تواند به لب دریا برد