در باب امر به معروف و نهی از منكر، این مسأله مطرح است كه مرز این كار كجاست؟ بنده و شما كه باید امر به معروف و نهی از منكر كنیم، تا كجا باید جلو برویم؟ یك وقت است كه امر به معروف و نهی از منكر می كنیم و هیچ گونه آسیب و خطری متوجه ما نیست، اگر نكنیم فقط تنبلی كرده ایم؛ حقیقت را می گوییم بدون اینكه اگر بگوییم خطری متوجه ما شود، نهی از منكر می كنیم بدون اینكه خطری متوجه مال، آبرو و جان ما شود. تا اینجا را همه قبول می كنند. اما اگر به اینجا رسید كه اگر بنا شد من امر به معروف و نهی از منكر بكنم ضرری به مال من می رسد، بكنم یا نه؟ اگر امر به معروف و نهی از منكر كنم ضرری به حیثیت و آبروی من می رسد، به من فحش می دهند، مرا كتك می زنند، آبرویم را می برند، به من تهمتها می زنند، بكنم یا نه؟ اگر امر به معروف و نهی از منكر كنم جانم در خطر قرار می گیرد، كشته می شوم، بكنم یا نكنم؟ اگر امر به معروف و نهی از منكر كنم علاوه بر خودم جان عزیزانم در خطر است، خاندانم هم به اسارت می رود، بكنم یا نكنم؟ .

اینجا ممكن است كسی بگوید بعضی از علمای اسلام گفته اند مرز امر به معروف و نهی از منكر آنجاست كه خطری در كار نباشد، ضرری در كار نباشد، به آبرو و به جانت و حتی به مالت صدمه ای وارد نیاید، به بدنت صدمه ای وارد نشود. در واقع ارزش امر به معروف و نهی از منكر را پایین آورده اند، گفته اند: امر به معروف و نهی از منكر باید كرد اما نه تا آنجا كه آبروی تو هم در خطر باشد؛ یعنی اگر پای آبرو و پای امر به معروف و نهی از منكر در میان بود، امر به معروف و نهی از منكر را رها كن، به آبرویت بچسب! .

البته من قبول دارم كه آبرو در اسلام محترم است. بدون شك آبرو و بدن مؤمن احترام دارد. شما حق ندارید بدون موجب یك زخم كوچك در بدنتان ایجاد كنید، حق ندارید بدون موجب بر بدن خودتان دیه ای وارد كنید، تا چه رسد به اینكه كاری كنید كه جانتان به خطر بیفتد. در اینكه انسان نباید بدون جهت جان خود را به خطربیندازد شكی نیست. قرآن می گوید: «وَ لا تُلْقُوا بِأَیْدِیكُمْ إِلَی اَلتَّهْلُكَةِ» [1]. اگر بخواهید از بالای بام، خود را پایین بیندازید و لو تحت فشار قرض قرار گرفته باشید یا در عشقی شكست خورده باشید، و لو در حالی باشید كه تمام دنیا و ما فیها برای شما ارزش نداشته باشد، زندگی تاریك باشد، این عمل جایز نیست. درست مثل این است كه انسان دیگری را كشته باشید. قرآن كریم صریحاً در باب قتل عمد می گوید:

«فَجَزاؤُهُ جَهَنَّمُ» كسی كه نفس محترمی را می كشد، اعمّ از اینكه غیر خودش یا خودش باشد، كیفر او جهنم است «خالِداً فِیها» [2]برای همیشه هم در جهنم باید باقی بماند. كسانی كه خیال می كنند اختیار جان خودشان را دارند، اشتباه می كنند. مال انسان محترم است. اما چون مالی كه شما دارید تنها مال شما نیست، در درجه ی اول مال اجتماع و در درجه ی دوم مال شماست، حق استفاده از آن را دارید ولی حق تضییع، اسراف و تبذیر آن را ندارید. اسلام چنین حقی برای شما قائل نیست. مالْ محترم، بدن محترم، جان محترم، آبرو محترم. مگر می توانید در اجتماع كاری كنید كه بی جهت آبرویتان برود، بی جهت به شما تهمت بزنند (اِتَّقوا مَواضِعَ التُّهَمِ) . بحث در این نیست، بحث در این است كه امر به معروف و نهی از منكر در برابر این امور محترم چقدر نیرو دارد؟ درجه ی احترام امر به معروف و نهی از منكر چقدر بالاست كه به مصداق گفته ی پیغمبر اكرم صلی الله علیه و آله «اِذَا اجْتَمَعَتْ حُرْمَتانِ تُرِكَتِ الصُّغْری لِلْكُبْری » وقتی دو حرمت با یكدیگر تزاحم و اجتماع پیدا می كنند، لزوماً باید حرمت كوچكتر را فدای حرمت بزرگتر كنیم.

---