اینجا من همان مطلبی را عرض می كنم كه علامه ی طباطبائی در تفسیر المیزان فرموده اند، اگرچه چون بیانی كه ایشان كرده اند در سطح بالایی است شاید نتوانم در این جلسه بیان كنم. ایشان می گویند: اولاً قضیه مسلّم نیست كه آنها فرشته بوده اند.

و به فرض اینكه فرشته باشند، تمثّل فرشتگان بوده است و تمثّل فرشته غیر از این است كه در عالم مادی و عالم تكلیف افرادی [بر داوود وارد شوند و داستانی را به دروغ نقل كنند] كه برایشان جایز نیست. به عبارت دیگر، ایشان می فرمایند: این مسأله كه یك چیزی راست است یا دروغ، و ما وظیفه داریم راست بگوییم و دروغ نگوییم مربوط به عالم مادی و عینی است. اگر در عالم مادی و عینی دو موجود می آمدند در مقابل داوود و سخنشان را می گفتند و دروغ می گفتند، این داخل در این قضیه بود ولی مسأله ی تمثّل مسأله ی دیگری است. تمثّل یعنی حقیقتی به صورت دیگر ظهور پیدا می كند، نظیر رؤیای صادقه. رؤیای صادقه با اینكه تمثّل است، صدق و كذب به این معنا در آن راه ندارد. مثلاً (این مثال را من ذكر می كنم) پیغمبر اكرم در عالم رؤیا مشاهده می كند كه گروهی میمون از منبر او بالا و پایین می روند و امّت او پای منبر نشسته اند و در حالی كه روی آنها به منبر است به قهقرا می روند یعنی به طرف عقب، از منبر دور می شوند. از خواب بیدار می شود محزون. حس می كند كه این نشانه ی ضربه ای است به عالم اسلام. جبرائیل این رؤیا را برای پیغمبر تفسیر می كند (وَ ما جَعَلْنَا اَلرُّؤْیَا اَلَّتِی أَرَیْناكَ إِلاّ فِتْنَةً لِلنّاسِ وَ اَلشَّجَرَةَ اَلْمَلْعُونَةَ فِی اَلْقُرْآنِ وَ نُخَوِّفُهُمْ فَما یَزِیدُهُمْ إِلاّ طُغْیاناً كَبِیراً) [1]كه این رؤیا تعبیر دارد و تعبیرش این است كه بعد از تو بنی امیّه بر امّت تو مسلط می شوند و بر همین منبر تو خواهند نشست و در حالی كه ظاهر اسلام را رعایت می كنند و با نام اسلام سخن می گویند و روی مردم هم به سوی اسلام است عملاً مردم را از اسلام دور می كنند. این خوابی است كه خدا به پیغمبر نمایانده است. این خواب دروغ است یا راست؟ اگر بگوییم خواب راست خوابی است كه به همان شكلی كه انسان دیده ظاهر بشود، در این صورت این خواب دروغ است زیرا واقعاً میمونی بالای منبر پیغمبر نرفت، و واقعاً این طور اتفاق نیفتاد كه مردم پای منبر پیغمبر نشسته باشند و عملاً به طرف عقب، از آن دور شوند. ولی در عین حال این خواب راست است چون صورتی از یك حقیقت است. میمونها تمثّل بنی امیّه هستند و اینكه مردم نشسته به قهقرا می روند، یعنی حفظ صورت اسلام و از بین رفتن معنا و حقیقت اسلام. اگر ملائكه برای یك پیغمبر متمثل می شوند، یعنی در تمثّلشان حقیقتی به آن صورت متمثل می شود. در آنجا مسأله ی راست و دروغ به این شكل مطرح نیست. راست و دروغ تمثّل فرشتگان بر پیغمبر به این است كه با یك حقیقت منطبق باشد یا نباشد، كه با حقیقتی هم منطبق بود نه اینكه به همان صورتی كه متمثل شده باید در عالم عینی واقع شده باشد همان طور كه در رؤیای صادقه لازم نیست صورتی كه متمثل شده، در عالم عینی واقع بشود.

بنابراین به فرض اینكه اینها فرشته باشند- اگرچه قطعی نیست كه فرشته بوده اند - جواب این سؤال كه چگونه برای یك حقیقت از چنین وسیله ای استفاده شده است همین است كه علامه ی طباطبائی داده اند و از نظر من هم جواب درست است گو اینكه نمی دانم توانستم مطلب را چنان كه باید توضیح بدهم یا نتوانستم.

---