بحثهای ما از این به بعد شكل دیگری خواهد داشت. در واقع بحثهای گذشته ی ما یك مقدار مقدمه ای بود برای ورود در این بحث. در واقع هدف ما بیان فلسفه ی تاریخ در قرآن بود ولی تا نسبت به خود این مسئله از جنبه ی علمی و فلسفی روشن نمی شدیم وارد بحث قرآنی شدن برای ما البته سودمند بود ولی زیاد سودمند نبود. حالا بهتر می توانیم بحثهای قرآنی را مورد تأمل و تعمق و تدبر قرار بدهیم. ما در اینجا بحث خودمان را به دو قسمت تقسیم می كنیم: یكی بحث جامعه و دیگر بحث تاریخ. بحث جامعه را بر بحث تاریخ مقدّم می داریم. در بحث جامعه آن مسائلی كه از نظر قرآن باید مشخص بشود چندین مسئله است كه مخصوصاً در تفسیرالمیزاندر جاهای متعدد مطرح شده است و بالاخص در جزء چهارم، ذیل آخرین آیه ی سوره ی آل عمران یك بحث تقریباً چهل و پنج صفحه ای دارند. البته بحثهای ایشان به طور كلی در عین اینكه دارای نكات تازه ی فراوان و ابتكاری و عمیقی است ولی شاید آن نظم لازم را كه باید داشته باشد ندارد. اینجا البته خیلی بی نظم و گنگ نیست ولی باز هم احتیاج به توضیح و نیز اضافات دارد. ما بدون اینكه بخواهیم با این ترتیب و تنها بحثهای ایشان را مطرح كرده باشیم، با یك سبك مستقل و جدیدی وارد می شویم ولی از همه بیشتر شاید از اینجا بهره گیری كنیم و این قسمتها را آقایان مطالعه كنند، آنهایی كه با عربی آشنا هستند خود متن عربی را و آنهایی كه آشنا نیستند ترجمه های فارسی، اگرچه من شخصاً نمی دانم این ترجمه های فارسی چگونه است ولی علی القاعده باید خوب باشد.