هر سوسیالیسمی را كه با توجه به مرحله ی تاریخی نباشد «سوسیالیسم تخیلی» می دانند یعنی كسانی كه خیال می كنند كه آن جور زندگانی سوسیالیستی را در هر شرایطی می شود ایجاد كرد و قبل از اینكه این شرایط فنی و اقتصادی پیدا بشود می توان آن را به وجود آورد [به دنبال یك امر تخیلیهستند و مانند نوجوانی می باشند كه آرزو دارد كودك ] [1]یك ساله ای كه حرف هم بزند برایش پیدا بشود. خوب این آرزوست. آرزو هیچ وقت بر نوجوانان عیب نیست. ولی این آرزو هیچ وقت محقَق نمی شود، اگر بخواهد محقق بشود یك شرایط زیستی دارد كه تا آن شرایط زیستی محقق نشود امكان تحقق پیدایش فرزند نیست. این [بود] سوسیالیسم علمی به این معنا كه این آقایان می گویند كه ماورای آن را سوسیالیسم تخیلی می دانند. حال این سوسیالیسم علمی كه می گویند یك مرحله ی مشخص از تاریخ است، می پرسیم چه مرحله ی مشخصی؟ جواب می دهند مرحله ی بعد از مرحله ی كاپیتالیسم. یعنی نوبت به سوسیالیسم نمی رسد مگر آنكه كاپیتالیسم رسیده باشد و دوره ی خودش را طی كرده باشد. بعد از دوره ی كاپیتالیسم و آن تضادهای درونی كاپیتالیسم است كه خود به خود منجر به سوسیالیسم می شود.

این است آن معنایی كه در جلسه ی پیش گفتیم كه می گویند مادر سوسیالیسم كاپیتالیسم است و فقط در دامن این مادر متولد می شود و بس. و چون محرك اصلی تاریخ در همه ی دوره ها- یعنی همان عاملی كه ما آن را به منزله ی پدر دانستیم- كه تاریخ را از بدو پیدایش به حركت درآورده و همین طور به حركتش ادامه می دهد نهاد مادی جامعه است و بس و نهادهای معنوی در محرّكیت تاریخ نقش ندارند و در واقع هیچ یك از نهادهای معنوی پدر تاریخ و به وجود آورنده ی تاریخ نیستند، پدر تاریخ نهاد مادی جامعه یعنی نهاد اقتصادی است. این است كه می گوییم پدر سوسیالیسم ماتریالیسم تاریخی است و مادر سوسیالیسم كه در دامن او متولد می شود كاپیتالیسم است.

---