یكی از معجزات اسلام همین مسئله است كه در آنِ واحد به هر دوی اینها توجه كرده. اما مسئله ی قطع رابطه ی تعلق اشیاء به انسان، اولاً در تمام اشیائی كه مورد علاقه ی انسان است و به انسان تعلق پیدا می كند عملی نیست، چون اگر تعلق فقط تعلق ثروت به انسان باشد، با اشتراكی كردن ثروت می شود گفت تعلقات اشیاء [به انسان از میان می رود، ولی ] [1]بدیهی است كه داشتن انسان منحصر به داشتن ثروت نیست، ثروت یكی از اقلامش است، مسئله ی فرزند و مسئله ی همسر هم هست. اینجا بوده كه عده ای آمده اند پیشنهاد داده اند [كه فرزند و همسر نیز اشتراكی شود. ] در اوایل هم ماركسیستها این جور پیشنهاد می كردند. در قدیم هم افلاطون برای آن مدینه ی فاضله ی خودش كه همان جامعه ی محدود فیلسوفان حاكم و حاكمان فیلسوف [بود] كه فقط آنها حق حكومت دارند [چنین پیشنهادی داد. ] او برای اینكه محدود كند، گفت فقط یك طبقه ی بالخصوص لیاقت حكومت دارند كه همان حكیمان حاكم و حاكمان حكیم هستند ولی اینها باید به شكلی دربیایند كه خلاصه نیششان بریده شود كه هیچ نوع سوء استفاده ای نتوانند بكنند. او نه به حساب كلی جامعه ی بشری، بلكه به حساب اینكه باید آن طبقه ای را كه می خواهند حكومت كنند طوری ساخت كه دیگر نتوانند سوء استفاده ای بكنند، آمد برای آنها پیشنهاد زندگی اشتراكی كرد: حق تملك ثروت خصوصی نداشته باشند كه بعد بخواهند از مقامشان سوء استفاده كنند و ثروت جمع كنند. حق فرزند زادن اختصاصی هم نداشته باشند، حتی بچه هایشان هم بچه های اشتراكی باشند. زنهایشان هم زنهای اشتراكی باشند. البته خود افلاطون هم در آخر عمرش از این نظریه اش برگشت. بعد دیگران هم این حرف را گفتند. ماركسیستها هم در ابتدا این حرف را زدند، ولی بعد در مقام عمل در همان زمان لنین در سال 1936 رسماً این قضیه الغاء شد، یعنی الآن عملاً در هیچ یك از كشورهای سوسیالیستی امروز نیست، گو اینكه نمی گویند كه ما این را بكلی نفی كردیم بلكه می گویند یك مرحله ی خیلی متعالی هست كه هنوز بشر لیاقتش را پیدا نكرده، باید دنیا دنیای كمونیسم بشود [تا این امر تحقق یابد، ] هنوز دنیای سوسیالیسم است. الآن تروتسكیستها كه در آمریكا هستند و خیلی از ایرانیها هم گرایش دارند- از قراری كه بعضی از دوستان خودمان كه از آنجا آمده بودند می گفتند- یك زندگی كثیف ننگینی بر همین اساس دایر كرده اند كه آمریكاییها هم مخصوصاً به اینها پر و بال می دهند و آزادی داده اند برای اینكه اینها بیشتر نفرت ایجاد كنند. به هرحال الآن هم در هیچ كشور سوسیالیستی این تعلقات نفی نشده. جناب مائو نیز هم همسر داشت و هم فرزندان. استالین و خود لنین هم همین طور. [اگر بخواهد همسر اشتراكی باشد] آنجا كه یك زن خوشگل پیدا بشود چطور؟ باز همان مسئله ی تصاحب و تملك مطرح است. بالاتر از این، مسئله ی پُستهاست. پُستها را كه دیگر نمی شود اشتراكی كرد. بالاخره یك نفر باید دبیركل حزب كمونیست بشود كه هرشب عكسش در تلویزیون پیدا بشود، در فیلمهای سینمایی ظاهر بشود، هریك جمله كه به زبان بیاورد تمام خبرگزاریهای دنیا حرف او را بازگو كنند و در روزنامه های داخلی و خارجی درج شود. برای انسان این بیشتر ارزش دارد یا میلیونها تومان ثروت؟ مسلّم اگر به آدمی كه آن غریزه های انسانی در او سالم باشد بگویند امر دایر است میان اینكه ما به تو آنقدر ثروت بدهیم كه یك میلیاردر آمریكایی باشی یا اینكه بیایی به جای آقای خروشچف بنشینی؛ آیا این را بیشتر علاقه مند است یا آن را؟ خیال نمی كنم انسانی باشد كه وقتی در میان این دو امر مادی قرار بگیرد آن را بر این ترجیح بدهد. گویا راكفلر بود كه سالها می دیدیم با آن همه ثروت فوق العاده ی خودش باز دائماً پول خرج می كرد كه در انتخابات رئیس جمهوری برنده شود. پس این اولاً به طور كلی عملی نیست. از این راه می شود یك مقداری از موجبات منیّت انسان كاست ولی این به تنهایی قادر نیست. پس باید همان مسئله ی معشوقهایی برتر و بالاتر از بتهای اجتماعی و محبوبهای مادی برای بشر وجود داشته باشد؛ یعنی شرط اصلی اینكه «من» ها به صورت «ما» دربیایند آن مطلب است. ولی در عین حال آن حرف افراطی كه احیاناً از كلمات عرفا استفاده می شود كه برای تعلق اشیاء به انسان هیچ نقشی قائل نشوید یعنی تمام نقش را برای عوامل درونی قائل باشید، به بیرون كاری نداشته باش، فقط درون را درست كن، بیرون هرچه شد شد؛ جواب آن این است كه آیا اگر بیرون خراب باشد اصلاً می شود درون به آن شكل دربیاید؟ اگر در جامعه ای مردم به افراد محرومِ محروم و افراد مرفهِ مرفه تقسیم شوند، آیا امكان آن ما شدن و برادر شدن و برابر شدن وجود دارد؟ ! یكی برود در یك كوخی، یك خانه ی نمور گِلینی، یك زیرزمینی زندگی كند كه خودش و بچه هایش دائماً از رطوبت رنج می برند و رماتیسم می گیرند، می بیند بچه اش رماتیسم مفصل گرفت و او نتوانست معالجه كند و بعد منجر به رماتیسم قلبی شد و اصلاً پول نداشت كه این بیماری او را معالجه كند و این بچه جلو چشمش دست و پا زد و مرد. بعد همسایه ی خودش را می بیند كه مثلاً در یك باغ بیست هزار متری چگونه زندگی می كند، یا مثل آن شخص انگشترهایش را در روزنامه ی كیهان نشان می دهد و می گوید كه ارزش هریك از اینها چهل میلیون تومان است، این هم عكسش كه همه ی مردم ببینند و حسرتش را بخورند [2]. بعد بگوییم كه این بیاید با آن برادر بشود. این عملی نیست.

---