یك مسئله ی خیلی واضح و روشنی هست و آن این است كه در دنیا به دنبال چندین تحول و انقلاب
فكری و ادبی (حالا اینكه دنبال آن بوده، آن جهت را نمی خواهیم بحث كنیم) یك انقلابی در دنیا به
وجود آمد كه آن را «انقلاب صنعتی» می نامند و بیشتر هم از انگلستان شروع شده یعنی انگلستان
مجموعه آثار شهید مطهری . ج15، ص: 670
پیشقدم این انقلاب صنعتی است. در این انقلاب، بشر از نظر ابزار تولید وارد مرحله ی جدیدی شد كه
دوره ی ماشین است. حالا اولین حرف در اینجا این است: در سابق هم بشر ابزار تولید داشت ولی
ابزار تولیدش ماشین نبود. مثلاً آسیاب یك صنعت بسیار قدیمی است، یا چرخهای نخریسی
ابزارهایی قدیمی است، یا گاوآهن برای شخم زدن یك ابزار قدیمی است، یا دستگاهی در خراسان
كه دو قسمت داشت، یكی را گَردو و دیگری را چَپَر می گفتند و ابزاری بود برای خرمن كوبی. یك
ابزار چوبی بود كه محوری داشت و پرّه هایی نوك تیز از چوب كه اول آنها را با گاو دور خرمن
می چرخاندند و اینها كه كاه ها را قلم قلم می كرد، بعد وسیله ی دیگری كه آن را از خار و چوب ساخته
بودند بر روی خرمن كشیده می شد و آن كاه ها را نرم می كرد. بعد كه در واقع گندم و كاه از یكدیگر
جدا و در عین حال مخلوط بودند، به وسیله ی باد دادنْ اینها را از یكدیگر جدا می كردند. به هرحال
اینها ابزارهایی بود در قدیم. ولی به هیچ كدام از اینها ماشین نمی گویند؛ ابزارهایی را كه در عصر
جدید به وجود آمده است ماشین می گویند.