حال از اینجا وارد یكی از دو بحث اساسی این فصل می شویم كه مسئله ی دولت است. یكی از اصول ماركسیسم انكار دولت است؛ معتقد است كه در دوره ی اشتراك اولیه چون مالكیت وجود نداشته، دولت و حكومت وجود نداشته نظام قبایلی حكمفرما بوده، همه ی مردم به همان رأی و نظر ریش سفیدها و به سنتها احترام می گذاشتند و همانها [اختلافات را] فیصله می دادند، دیگر یكنیرویی آنهم یك نیروی متكی به زور و جبر به عنوان قوّه ی مجریه وجود نداشته است. ما الآن می گوییم كه سه نیرو- لااقل در مشروطیت- وجود دارد: قوّه ی مقننه، قوّه ی اجرائیه كه همان دولت است و دیگر قوّه ی قضائیه. كار قوّه ی مقننه این است كه قوانین كلی وضع می كند و در واقع راه برای جامعه مشخص و معین می كند. كار قوّه ی قضائیه این است كه اختلافات افراد را با معیار قوانینی كه به وسیله ی قوّه ی مقننه تعیین و به اصطلاح تشریع و تقنین شده است، حل و رفع می كند. و كار قوّه ی مجریه این است كه این قوانین را به مرحله ی اجرا درمی آورد، اعم از آنكه در مورد مسائل قضایی و اختلافات افراد باشد یا در غیر این مورد باشد، مثل اینكه نظام اجباری در كار باشد یا مالیاتهایی كه بخواهند بگیرند و امثال اینها. اینها می گویند كه در دوره ی اشتراك اولیه قوّه ی مقننه به یك معنا وجود نداشته و به یك معنا وجود داشته كه قانونها عبارت بوده از یك سلسله سنتها كه در اثر آراء ریش سفیدها و پیرمردهای مورد احترام، به آنها قائل بودند. قوّه ی قضائیه ای هم وجود نداشته، همان پیرمردها كار قوّه ی قضائیه را هم انجام می دادند. و قوّه ی مجریه ای هم وجود نداشته كه دستگاه ارعابی با یك زور و اسلحه ای در كار باشد برای اینكه مردم را اجبار كنند. احتیاجی هم به چنین چیزی نبوده و اصلاً بشر بالذات به دولت احتیاج ندارد. دولت زاییده ی مالكیت و زور است. چون می خواهند در جامعه ظلم باشد، چون قوانینْ ظالمانه است و چون نظامْ ظالمانه است و نظام ظالمانه به صورت خود به خود نمی تواند پایدار بماند، یك نیروی جبری باید این را نگهداری كند.