اینجا یكی دو مطلب هست كه باید عرض كنیم. یك مطلبی كه خیلی لازم و ضروری است و دنباله ی بحثی است كه در هفته ی پیش گفتیم و اینجا باید مطرح بشود مسئله ی تكامل و تعریف تكامل است. ما به خیلی از چیزها در عالم می گوییم تكامل پیدا كرده. این كلمه را، هم در مورد تكاملهای طبیعی و زیستی به كار می بریم مثل تكاملی كه در مورد نبات یا حیوان می گوییم و حتی تكاملی كه در مورد رشد یك نباتِ بالخصوص می گوییم، و هم در مورد ساخته های انسان اعم از ساخته های مادی یا معنوی انسان به كار می بریم. مثلاً می گوییم صنعت ماشین یا صنعت هواپیماسازی تكامل پیدا كرده، یا می گوییم صنعت خانه سازی تكامل پیدا كرده. در امور معنوی مثل اینكه می گوییم علم تكامل پیدا كرده، یا می گوییم قوانین تكامل پیدا كرده. آیا اینها به یك معناست؟ یعنی آن تكاملی كه در آنجا هست و تكاملی كه در اینجا هست هر دو یك حقیقت است؟ یا نه، بعضی از اینها تكامل است حقیقتاً و بعضی از اینها تكامل است مجازاً نه حقیقتاً. تكامل حقیقی آن تكاملی است كه در واقع شی ء خودش یك حركتی دارد از نقص به كمال، یعنی توأم با حركت آن شی ء متكامل است. شیئی كه یك حركتی می كند از نقص به كمال، یعنی تغییری در خود او پیدا می شود و خود او یك تكاپویی دارد از نقص به كمال، آن تكامل است. ولی یك وقت هست كه شیئی در كار نیست كه از نقص به كمال حركت كرده باشد بلكه یك شی ء ناقص وجود دارد، بعد ما آن را از اینجا برمی داریم، به جای آن یك شیئی كه در مقایسه ی با آن از آن كاملتر است می گذاریم، بعد آن را نیز برمی داریم به جای آن یك چیز دیگری كه از آن كاملتر است می گذاریم. اینجا مجازاً می توانیم بگوییم یك تكاملی در آن شی ء پیدا شده، ولی در واقع یك شیئی ما نداریم كه یك حركت تكاملی كرده باشد. این را با یك مثال می توانیم خوب روشن كنیم. یك وقت شما یك معلمی را برای یك كلاسی در مدرسه در نظر می گیرید، مثلاً در سال 54 این معلم برای كلاس ششم ابتدایی آمده تدریس كرده است. امسال هم كه سال 55 است آمده ولیدر خلال این یك سال این معلم مطالعه و تمرین كرده و حتی احیاناً خودش در یك كلاسی هم شركت می كرده، تدریجاً خود او تغییر كرده به طوری كه سال 55 كه آمده، نسبت به سال 54 معلم این كلاس تكامل پیدا كرده است. آقای الف معلم این كلاس بوده، همان آقای الف در طول این سال از نقص به كمال پیش آمده، معلوماتش افزوده شده، در فن تعلیم و در اداره ی كلاس مهارت بیشتری پیدا كرده است. اینجا حقیقت است. یكی از كارهای فلسفه این است كه امور حقیقی را از امور اعتباری و مجازی تفكیك می كند كه ایندو را یكی حساب كردن خیلی سبب اشتباه می شود.

این واقعاً یك تكامل است. اما یك وقت مسئله شكل دیگری دارد. شما در فلان مدرسه كه مثلاً مدرسه ی نیكان است سال 54 برای كلاس ششم یك معلمی گذاشته بودید، سال 55 آن معلم را برمی دارید یك معلم دیگری می گذارید كه در مقایسه با او از وی خیلی بهتر و كاملتر است، معلومات و تمرین بیشتری دارد و همه چیزش بهتر است. سال 56 او را هم برمی دارید یك معلم دیگر به جای او می گذارید، باز از او بهتر. در اینجا هم ما می توانیم بگوییم كلاس ما از نظر معلم تكامل پیدا كرده، اما واقعاً این جور نیست كه یك واقعیتی به نام معلم این كلاس تغییر پیدا كرده و از نقص به كمال رفته است، بلكه آن معلم سال 54 همان است كه بوده، معلم سال 55 هم همان است كه بوده، معلم سال 56 هم همان است كه بوده، منتها هریك از اینها رفته و دیگری به جای او آمده است، او بكلی رفته نه اینكه او تبدیل به این شده، اگر هم ما می گوییم تبدیل شده، تبدیل مجازی گفته ایم.