همین قدر می دانیم كه استاد خواجه نصیرالدین طوسی بوده و خواجه اشارات را نزد او تحصیل كرده است [1]و خود او شاگرد صدرالدین سرخسی سابق الذكر بوده است. سلسله ی اساتید خواجه از طریق فریدالدین داماد به بوعلی می رسد، به این ترتیب كه خواجه شاگرد فریدالدین داماد و او شاگرد صدرالدین سرخسی و او شاگرد افضل الدین غیلانی و او شاگرد ابوالعباس لوكری و او شاگرد بهمنیار و او شاگرد بوعلی بوده است. سال وفاتش بر ما معلوم نیست.

2. شمس الدین عبد الحمید بن عیسی خسروشاهی، معروف به شمس الدین خسروشاهی. ابن ابی اصیبعه از او به عنوان امام العلماء، سیدالحكماء، قدوة الانام، شرف الاسلام یاد می كند [2]. در طب و فلسفه و علوم شرعیه مبرز و از شاگردان مبرز

مجموعه آثار شهید مطهری . ج14، ص: 497

فخرالدین رازی بوده. كتاب شفا را تلخیص كرده ولی شهرتش در محیط فلسفه به واسطه ی برخی سؤالات فلسفی است كه خواجه نصیرالدین طوسی از او- كه در طبقه ی اساتید خواجه بوده است- كرده و او جواب داده و در كتب فلسفی مطرح است [3] 3. قطب الدین ابراهیم بن علی بن محمد سلمی، معروف به قطب الدین مصری. این مرد نیز از شاگردان مبرز فخرالدین رازی بوده است. ابن ابی اصیبعه می گوید وی اصلاً از بلاد مغرب بوده و بعد به مصر منتقل شده و مدتی در آنجا اقامت كرده، سپس به بلاد ایران مسافرت كرده، نزد فخرالدین رازی تحصیل كرده است. استاد خویش فخرالدین را در فلسفه بر بوعلی ترجیح می داده، همچنانكه ابوسهل مسیحی را در طب بر بوعلی ترجیح می داده است. قطب الدین مصری در فتنه ی مغول در نیشابور كشته شد [4]. او نیز از اساتید خواجه نصیرالدین طوسی بوده است [5]. علیهذا خواجه شاگرد شاگرد فخر رازی بوده است.

4. كمال الدین یونس (یا كمال الدین بن یونس) موصلی، معروف به ابن منعه. ابن ابی اصیبعه كه با او قرب زمان داشته، او را نیز قدوة العلماء و سیدالحكماء می خواند [6]. در مدرسه ی موصل به تدریس علوم فلسفی اشتغال داشته و شاگردانی تربیت كرده است. مطابق آنچه در ریحانة الادب آمده خواجه نزد این مرد نیز تحصیل كرده است [7]. در ریحانة الادب ، جلد پنجم صفحه ی 9 می نویسد:

«از اكابر علمای حكمای عامه می باشد كه در نحو و صرف و فقه و حدیث و تفسیر و طب و تاریخ و موسیقی و هندسه و حكمت و هیئت. . . وحید عصر خود بوده، در اندك زمانی شهرت بی نهایت یافته و مرجع استفاده ی افاضل گردید. از بلاد بعیده حاضر حوزه ی درسی او می شده اند. . . وفات او در سال 639 واقع شده است. »

[1] . روضات الجنات ، ص 582.

[2] . عیون الانباء ، ج /3ص 383.

[3] . اسفار ، ج 4 (چاپ سنگی) ، ص 95 و تعلیقه ی صدرالمتألهین بر شفا ، ص 170. صدرالمتألهین كه جوابهای خسروشاهی را كافی نمی داند، خود رساله ی مستقلی در جواب این سؤالات نوشته و در حاشیه ی مبدأ و معاد و شرح هدایه چاپ شده است.

[4] . عیون الانباء ، ج /3ص 45و46.

[5] . ریحانة الادب ، ج /2ص 177.

[6] . عیون الانباء ، ج /2ص 337.

[7] . ریحانة الادب ، ج /2ص 177.