عرض كردیم كه شناخت منطقی نسبت به شناخت حسی درست مانند عمل عكاس است كه یك صحنه ی كوچك را كه توانسته عكس بگیرد در حد بی نهایت توسعه و گسترش می دهد (البته این یكی از كارهای ذهن است) .

در میان فیلسوفان جدید، راسل متوجه این اشكال است، می گوید: من راه حلی ندارم. راست می گوید، نتوانسته راه حلی پیدا كند اما لااقل این مقدار نبوغ داشته است كه بفهمد چنین اشكال بزرگی وجود دارد. او تحت عنوان «مشكلات روشهای علمی جدید» [1]اولاً میان استقراء و تجربه اشتباه می كند، بعد می گوید این مشكل را چگونه می توانیم حل كنیم كه استقراء به یك سلسله موارد جزئی تعلق می گیرد، ده مورد، بیست مورد، هزار مورد، ده هزار مورد را استقراء می كنیم، ولی بعد آن حكمی را كه استقراء كرده ایم به مواردی كه استقراء نكرده ایم تعمیم می دهیم. این تعمیم با چه ملاكی است؟ مثلی را كه عرض كردم او نیاورده است ولی مثل بسیار خوبی برای توضیح مطلب است. با این دستگاه فیلمبرداری- یعنی دستگاه مشاهده و احساس- موارد مختلف را فیلمبرداری می كنیم، مثلاً هزار مورد را عكسبرداری می كنیم و كنار هم می چینیم، ولی علم با هزار مورد یا دوهزار مورد درست نمی شود، علم [برای موارد] نامتناهی است. اگر علم می گوید آهن در حرارت انبساط پیدا می كند، ابتدا یك مورد را استقراء كرده است [2]، پس از آن دو مورد، ده مورد، هزار مورد را تجربه كرده است، ولی بعد یكمرتبه قانون عام می سازد، یعنی مواردی را كه مشاهده كرده تعمیم می دهد، می گوید: هرچه در دنیا از جنس آهن است- و هرچه از جنس آهن در گذشته وجود داشته است و هرچه آهن در آینده وجود داشته باشد، مادام كه فرمول آهن همین فرمول باشد و حرارتی كه می گوییم همین حرارت باشد- در حرارت انبساط پیدا می كند.

---