[1] عده ای قائل به فلسفه ی علمی هستند. اینها هم قائل به مراحل می باشند ولی به این صورت كه می گویند: ما سه مرحله ی شناخت داریم: مرحله ی احساس(اینها مثل كانت نمی گویند صورت احساس را ذهن می دهد؛ می گویند در مرحله ی احساس، یك مرحله از كار شناخت تمام می شود) ، مرحله ی علم یا مرحله ی شناخت علمی، همان شناختی كه علوم به ما می دهد؛ مثلاً در علم حساب به یك سلسله مسائل شناخت پیدا می كنیم، در زیست شناسی، فیزیك، فلسفه ی تاریخ و علوم دیگر به یك سلسله مسائل دیگر شناخت پیدا می كنیم؛ ولی این مسائل علمی تا به شكل مسائل علمی است و در دیواره ی علمها محبوس و محدود است، یك مرحله ی متوسط است، انسان یك مرحله ی عالی تر و بالاتر از این دارد و آن این است كه فلسفه ی علمی می سازد و درجه ی معرفتش بالا می رود. چطور فلسفه ی علمی می سازد؟ یك نظریه مثلاً مربوط به فیزیك است و نظریه ی دیگری مربوط به شیمی و یا علم دیگر؛ بعد یك فیلسوف، یك مغز مفكّر، قاعده ی این علم را با قاعده ی علم یا علوم دیگر در كنار یكدیگر قرار می دهد و از اینها یك قاعده ی كلّی تر و عمومی تر كه شامل همه ی اینها باشد به دست می آورد [2]، این می شود فلسفه. فلسفه از ضوابط علمی یك قاعده ی كلّی تر و برتر و بالاتر درست می كند. مثلاً قانون تكامل. جامعه شناسی را مطالعه می كنند به تكامل برمی خورند، زیست شناسی را مطالعه می كنند به تكامل برمی خورند، بعضی علوم دیگر مثل زمین شناسی و آسمان شناسی را ممكن است مطالعه كنند و به تكامل بربخورند؛ بعد می گویند قانون كلّی جهان «تكامل» است.

پس معرفت و شناخت، سه مرحله ای است: مرحله ی احساس، مرحله ی علم و مرحله ی فلسفه. این نظریه در درجه ی اول مربوط به فیلسوف معروف انگلیسی اسپنسر است، كسی كه فرق میان فلسفه و علم را در بالا رفتن درجه ی معرفت می داند نه در اختلاف مسائل؛ نمی گوید نوع مسائل فلسفی با نوع مسائل علمی متفاوت است و نوع مسائل فلسفی از قلمرو مسائل علمی بیرون است، می گوید همین مسائل علمی یك درجه كه بالاتر می رود، اسمش می شود مسائل فلسفی.

---