بسم اللّه الرحمن الرحیم.
فی اثبات المحرك الاول.
«انك قد عرفت حدّ الحركة فهی فعل او كمال اول للشی ء. . . »
[1]. .
مسئله ی حركت، راهی برای اثبات «محرك اول» شده است. تعبیر محرك اول و بحث
اثبات محرك اول به همین نحوی كه در كتب فلسفی آمده است از خود ارسطوست و
این بحث در فصل چهاردهم با اضافاتی تكرار خواهد شد. ارسطو در مورد خدا كه
در فلسفه های بعد از او به «واجب الوجود» تعبیر كرده اند ظاهراً كلمه ی
«واجب الوجود» را به كار نبرده و همان كلمه ی «محرك اول» را اطلاق كرده است.
برهانی هم كه بر اثبات واجب الوجود اقامه كرده است از همین راه اثبات محرك اول
است و برهان دیگری از ارسطو نقل نشده است. ولی بعدها كه بیشتر روی مسئله ی
وجوب و امكان و امتناع تكیه شده است و در این جهت شاید فلسفه ی بوعلی سینا
ابتدائاً چنین كاری كرده است، دلایل دیگری غیر از دلیل محرك اول برای اثبات.
مجموعه آثار شهید مطهری . ج11، ص: 106
واجب الوجود آورده اند.
در اینجا با اینكه عنوان فصل «فی اثبات المحرك الاول» است چندان به خود این
مسئله توجه نشده است. من ابتدا اجمالاً مسئله ی محرك اول را عرض می كنم و بعد
وارد مطالب مرحوم آخوند می شویم
[2].
[1] .
اسفار ، ج 3، مرحله ی 7، فصل 12، ص 38.
[2] . ارسطو برهان محرك اول را در طبیعیات خود آورده است نه در الهیات.
كتاب الطبیعه ی ارسطو اخیراً
در مصر در دو جلد چاپ شده و تقریباً یك جلد و نیمش مربوط به حركت است. این كتاب همراه با
شروح اولیه ای مربوط به قبل از دوره ی بوعلی و حتی فارابی است و بسیار مفید است.