در حركت أینی و وضعی هر مرتبه ای استعداد مرتبه ی دیگر است كه اگر از نظر قوه و فعل در نظر بگیریم در اینجا تكامل هست ولی اگر از نظر فعلیت قبلی با فعلیت بعدی در نظر بگیریم تكامل نیست؛ یعنی شی ء در حركت أینی و حركت وضعی استعداد این را كه فعلیت بعدی از فعلیت قبلی كاملتر باشد ندارد و این به طبیعت أین بستگی دارد. پس در حركت أینی هم از نظر حركتِ از قوه به فعل، تكامل هست ولی در حركتهای غیر أینی اینچنین است كه وقتی شی ء یك فعلیت را رها می كند- و گفتیم همه جا فعلیت را رها می كند و در هیچ جا به معنای انباشته شدن نیست- ماده مستعد است برای فعلیت كاملتر از فعلیتی كه رها كرده، ولی در حركات أینی و وضعی چنین نیست.

پس مثالی را كه در جلسه ی گذشته عرض كردم باید تكمیل كنیم. مثال زدیم به حوضی كه یك مقدار آب وارد آن می شود و از طرف دیگر، آب حوض كم می شود.

باید بگوییم نه تنها در حركت أینی بلكه در تمام حركتهای طبیعت چنین است كه از یك طرف وارد می شود و از یك طرف كم می شود، ولی در حركات غیر أینی و وضعی بیش از مقداری كه كم می شود وارد می شود، اما در حركات أینی و وضعی همیشه برابر آنچه كه وارد می شود كم می شود و الا در حركت غیر أینی و وضعی هم همیشه تنقصِ به این معنا هست، یعنی هیچ فعلیتی كه در مرتبه ی قبل بوده در مرتبه ی بعد نیست.