اما اینكه چرا حركت وضعی فلك «ادوم» از سایر حركات عرضی است كاملاً روشن
است. هیچ حركت كمّی الی الابد ادامه پیدا نمی كند یعنی هر شیئی كه حركت كمّی
دارد بالاخره متوقف می شود و به عبارت دیگر همه ی حركات كمّی، اول و آخر دارند.
همچنین هیچ حركت كیفی یا مكانی الی الابد ادامه پیدا نمی كند. تنها حركتی كه
امكان دارد الی الابد ادامه پیدا كند حركت وضعی یعنی حركتی است كه یك شی ء
حول یك محور انجام می دهد. قدما معتقد بودند حركت فلك چنین حركتی است كه
از ازل شروع شده و تا ابد هم ادامه دارد. «از ازل شروع شده» تعبیر لفظی است و
مراد از آن حركتی است كه لااول له و لاآخر له. پس تنها حركتی كه ادوم همه ی
حركات عرضی است حركت وضعی است.
اما اینكه این حركت «اتم» از سایر حركات است باز واضح است. ناتمام بودن یا
نقصان حركت در جایی است كه شی ء امكان حركتی را داشته باشد ولی حركت آن
به علت مانعی متوقف شود. حركتی كه همیشه ادامه دارد هیچ وقت نقصان پیدا
نمی كند و بنابراین حركت فلك اتمّ حركات عرضی هم هست.
اتم بودن حركت وضعی مستدیره كه مقصود از آن حركت وضعی فلك است
مجموعه آثار شهید مطهری . ج11، ص: 586
دلیل دیگری هم دارد. قدما در مورد فلك به خصوصیت دیگری هم قائل بودند و آن
این است كه فلك را دارای نفس می دانستند و معتقد بودند كه محرك فلك یك
شوق است و نفس فلكی یك محرك عقلی دارد. بنابراین غایت حركت فلكی را
یك غایت عقلانی می دانستند. این هم دلیل دومی است بر اینكه حركت وضعی اتمّ
از سایر حركات است زیرا حركات أینی، كیفی و كمّی هیچ كدام غایت عقلانی
ندارند.
اشرفیّت چطور؟ اتمّیت كه ثابت شود اشرفیت هم ثابت شده است. این خلاصه ی
این فصل بود و همچنان كه در ابتدا گفتیم فصل مهمی نیست.
مجموعه آثار شهید مطهری . ج11، ص: 587