کلی مشکک آن کلی ای است که مصداقهایش با یکدیگر متفاوتند؛ یعنی بعضی
از مصداقها در مصداق واقع شدن نسبت به بعضی دیگر یک نوع اولویتی دارند، که
البته ما از این جور کلی ها هم زیاد داریم. مثلاً می گوییم اگر فلان چیز مصداق فلان
چیز باشد به طریق اولی این یکی مصداق آن چیز هست. فرض کنید که می گویند اگر
افرادی دارای فلان شرایط باشند (مثلاً حداقل دارای معدل 12 باشند) می توانند در
فلان کلاس نام نویسی کنند، و ما دو نفر داریم که هر دو نفر واجد این شرایط هستند
ولی یکی از آنها این شرایط را بیشتر دارد (مثلاً یکی از آنها معدل 12 دارد و دیگری
معدل 18) . در این صورت می گوییم آنچه که آنها گفته اند به طریق اولی شامل این
فرد که دارای شرایط بیشتری هست می شود؛ یعنی یک نوع اولویتی در اینجا هست.
یا مثلاً اگر دو جسم داشته باشیم که هر دو سفید باشند ولی یکی از آنها بیشتر
سفید باشد، می گوییم آن سفیدتر است؛ یعنی اگر این را ما سفید بشماریم آن دیگری
مجموعه آثار شهید مطهری . ج10، ص: 484
به طریق اولی سفید است؛ یعنی آن در سفید بودن یک نوع تقدمی بر این دارد، یک
نوع اشدیت یا اولیت یا اولویتی نسبت به این دارد. بالأخره نسبت «سفید» به این
دو جسم سفید، علی السویه نیست.
در همین گونه موارد است که ما «اسم تفضیل» را به کار می بریم و مثلاً می گوییم
یکی سفید است و دیگری سفیدتر است. در قسم اول که کلی متواطی است
نمی گوییم: این آب است و آن آب تر است؛ این هواست و آن هواتر است؛ اما در
اینجا می گوییم: این سفید است و آن سفیدتر است؛ این عالِم است و آن عالمتر است.