سخن درباره ی مفاهیمی بود که فلاسفه آنها را «معقولات ثانیه» می نامند از قبیل مفهوم وجوب و امکان و امتناع، و حتی مفهوم وجود، نه واقعیت وجود بلکه خود مفهوم وجود؛ و مثل مفهوم عدم، مفهوم شیئیت و حتی خود مفهوم ماهیت، نه مصداق ماهیت مثل «انسان» ، و مثل قوه و فعل و حتی حدوث و قدم. حدوث و قدم هم از این قبیل است و بلکه در یک نظر دقیق مفهوم «حرکت» هم از همین قبیل مفاهیم است [1].

برای اینکه ما این بحث معقولات ثانیه ی فلسفی را خوب درک کنیم باید آن.

مجموعه آثار شهید مطهری . ج10، ص: 292

بحث معروف «معنی اسمی و معنی حرفی» را طرح کنیم.

[1] . البته درباب حرکت یک وحدت نظر از این جهت وجود ندارد. شیخ اشراق معتقد است که حرکت خودش یک مقوله است یعنی یک ماهیتی است و از معقولات اولیه است و مفهوم حرکت جنس الاجناس است برای انواع حرکات. بعضی دیگر حرکت را داخل در مقولات می دانند. ولی نظر صحیح و دقیق که نظر صدرالمتألهین است این است که حرکت داخل در هیچ مقوله ای نیست، بلکه نحوه ای از وجود مقولات است. بنابراین مفهوم حرکت را اگر به طور دقیق درنظر بگیریم از معقولات ثانیه ی فلسفی است و داخل در هیچ مقوله ای از مقولات و از معقولات اولیه است.