جواب حرف اینها هم واضح است كه «بودن زید عالم» اصلا یك امری بیرون از
زید و علم نیست؛ این طرز مفهوم سازی ذهن ماست؛ یعنی زید وجودی دارد و علم
هم نحوه ی وجودی دارد كه وجودش قائم به زید است. ما در اینجا در عالم واقع و
نفس الامر غیر از زید كه یك وجود جوهری دارد و غیر از علم كه یك وجود
عرضی دارد چیز دیگری نداریم. «بودن زید عالم» غیر از وجود زید و وجود علم
چیز دیگری نیست، منتها ذهن در اینجا یك مفهومی را به نام «عالمیّت» یا «عالم
بودن» انتزاع می كند. ولی اینها كأنّه خیال كرده اند غیر از بودن زید و غیر از بودن علم
یك بودن دیگری هم در اینجا وجود دارد و آن «بودن زید عالم» است؛ نه، ما بودن
دیگری در اینجا نداریم.
مجموعه آثار شهید مطهری . ج9، ص: 461
به هر حال این هم نظریه ی دیگری است كه بعضی از متكلمین گفته اند و حاجی
می فرماید اصلا همه اینها شبهاتی است در امور بدیهی. همّ ما فقط باید این باشد كه
شبهات اینها را نقل كنیم و بعد آنها را رد كنیم. همینكه شبهات را رد كردیم دیگر
مطلب حل شده است.