به هر حال معانی ای از قبیل علیت و معلولیت، وحدت و كثرت، وجود و شیئیت،
وجوب و امكان و امتناع را كه نه از سنخ معقولات اولیه و نه از سنخ معقولات ثانیه ی
منطقی هستند، معقولات ثانیه ی فلسفی می گوییم. در اینكه ذهن بشر یك سلسله
معانی و معقولات اینچنینی دارد شكی نیست، كه گفتیم از جمله چیزهایی كه باید به
آن توجه داشته باشیم این است كه در فلسفه ی كانت و فلسفه ی هگل معقولات ثانیه ی
منطقی و فلسفی همه از یك ردیف شمرده شده اند. از دوازده مقوله ی كانت بعضی از
آنها معقولات ثانیه ی فلسفی است و بعضی از آنها معقولات ثانیه ی منطقی است. در
[مقولات ] هگل هم همین وضع جاری است.
مجموعه آثار شهید مطهری . ج9، ص: 393