فرق دوم که حاجی در اینجا ذکر می کند این است که می گوید امکان ذاتی به
منزله ی اصل است برای امکان استعدادی؛ یعنی شی ء باید اول امکان ذاتی داشته
باشد، پس از آنکه امکان ذاتی داشت می تواند امکان استعدادی هم داشته باشد و.
مجموعه آثار شهید مطهری . ج10، ص: 221
می تواند نداشته باشد. پس آن به منزله ی اصل است برای این و این به منزله ی فرع است
برای آن. هرچه که امکان ذاتی دارد هم می تواند امکان استعدادی داشته باشد و هم
می تواند امکان استعدادی نداشته باشد. مثلاً می گوییم انسان یک ماهیتی است که
امکان ذاتی دارد. این ماهیت امکان ذاتی دارد، ولی ممکن است امکان استعدادی
هم داشته باشد و ممکن است نداشته باشد. اگر یک ماده ای وجود داشته باشد که
قابل تبدیل شدن به انسان باشد می گوییم امکان استعدادی دارد، ولی اگر چنین
ماده ای نبود او دیگر امکان استعدادی ندارد ولو اینکه امکان ذاتی دارد؛ یعنی انسان
یک چیزی است که می تواند موجود باشد ولی چون الآن یک ماده ای که قابلیت
وجود او و استعداد وجود او را داشته باشد در خارج وجود ندارد پس امکان
استعدادی ندارد
[1].
[1] . در باره ی این مطالب بعداً توضیح بیشتری خواهیم داد.